Q A D IM G I TIBET TIBBIYOTI
Qadim gi Tibetda ham tibbiyot yaxshi rivoj topgan edi. Bu m am lakatda
tibbiyotning rivojlanishiga qadimgi Xitoy va H ind tibbiyoti m a’lum darajada
ta ’sir k o ‘rsatgan. T ib et tibb iyoti bilan biz "Jud -S h i" n o m li kitob orqali
tan ish am iz. Bu kitob X itoy tilid an tarjim a qilin g an , deb hisoblaydilar.
K itobda turli kasalliklar, ularning belgilari va davolash usullari bayon
etilgan. K asalliklar ayrim a ’zo lar b o ‘yicha k o ‘rsatilgan. M asalan, o ‘pka
kasalliklari, jig ar kasalliklari, m e ’da kasalliklari va h.k. "Jud-shi"da do ri-
d a rm o n la rd a n foydalanishga alo h id a ah am iy at berilgan. D ori o ‘zining
ta ’mi bilan va m oddasi orqali ta ’sir etadi, deb k o ‘rsatilgan. K itobda inson
salom atligini saqlash m asalasiga ham k atta e ’tib o r berilgan.
T ib et hakim lari kasalliklarni 4 gu ruhga b o ‘lganlar. B ular — oson
davolanad igan kasalliklar, qiyin davolanadigan kasalliklar, ju d a qiyin
d av olanadigan kasalliklar va davolab b o 'lm ay d ig an kasalliklar. T abiblar
u ch in ch i va to ‘rtin ch i g u ru h kasalliklarni davolashdan qochganlar.
K asalliklarni keltirib ch iq aru v ch i sab ab lar h aq id a T ibet tabiblari
quyidagicha fikr yuritganlar: odam tan asida u ch xil m o d d a (havo, xilt va
safro) aylanib yuradi. Shu uch m o d d an in g m iqd ori va sifati b aro b ar
b o 'lsa kishining salom atligi saqlanadi. A gar m u v o zan at buzilsa, kasallik
kelib chiq ad i. A yniqsa safroning o ‘zgarishi xavflidir. T ib et tab ib larining
fikricha, jigar kishi organizm ida hayotiy jaray o n larn i tartibga solib turadi.
S h un ing u c h u n jig ar o 'tin in g o ‘zgarishi (buzilishi) k o ‘p kasalliklarga
sabab bo‘ladi.
T ibet tibbiy o tid a shu uch m odda asosida in son tan asin in g tabiati
belgilangan. Bu tabiat shu u c h m oddaga b og 'liq, deb tushunganlar.
T ib et tib b iy o tid a ham kasalliklarni an iq lash y a ’ni tashxis q o ‘yish
usuli yaxshi ishlab chiqilgan. Bu usul m a ’lum qoidaga asoslanadi. Q oidada
bunday deyilgan: "Tibbiyotning asosiy vazifasi bem orni sinchiklab ko‘zdan
kechirish, u bilan suhbat qilish (ya’ni anam nez to ‘plash) va h ar taraflam a
tek sh irish d an iborat. B em or tan asin i eshitish h am k erak ".1
K asallik larn i d a v o la sh d a ham T ib e t ta b ib la ri y axsh i n atijalarg a
erishganlar. D avolash usuli m axsus ishlab ch iq ilg an ta rtib asosida olib
borilgan. B unda birinchi galda bem or u ch u n yaxshi sh aroit yaratib berish
k o ‘zda tutilgan. Ikkinchi tad b ir bem orga foydali va oson hazm b o ‘ladigan
ovqatni tanlashdir. Tanlangan taom bem orga yoqishi kerak. Shu sharoitlar
Do'stlaringiz bilan baham: