A. A. Omonov, Т. М. Qoraliyev kredit va banklar

Деньги мира. Ред.группа: О.Елисеева, Т.Ев сеева и др. -М .: М ир энциклопедий Аваш а+, Асчрель, 2009. - 1 8 4 с.:
ил. -{Самые красивые и знаменитые) - С ] 4.
31

---

Tosh pul-bolta. 
Bronza tanga «Yuan '-tun bao» 
Rami solmgan pul-
Miloddan oldingi 
yozuvi bilan Xitoy, Miloddan 
chig
‘
anoq.
VIII-Ul asr 
oldingi III asr. 
Yevropa. 900-100yy
2-rasm.
2.4. Metall pullar
Kishilar cfrtasida ayirboshlash jarayonlarining tezlashuvi va mehnat 
taqsimotining chuqurlashuvi ayirboshlash hajmining ortishiga olib keldi. 
Iqtisodiy munosabatlaming takomillashuvi natijasida kishilar metallni 
kashf etdilar, undan turli xil mehnat qurollarini yasab kundalik hayotida 
foydalandilar. Shu bilan birga, ushbu mehnat qurollari to‘lov vositasi 
vazifasini ham bajardi. Keyinchalik esa metalldan tanga pullami zarb 
qilish yo‘lga qo‘yildi. Bulaming barchasi ayirboshlash munosabatlari 
jarayonida foydalanib kelinayotgan natural pul shakllarini metall pul 
shakliga o‘tishiga zamin tayyorladi.
Metalldan yasalgari mehnat qurollarining to‘lov vositasi sifatida 
foydalanganligining xususiyati shunda ediki, kishilar metalldan 
tayyorlangan bolta va shunga o‘xshash narsalardan to‘lov vositasi 
sifatida foydalangan bolsada, ular boshqa maqsadda, ya’ni kundalik 
hayotda foydalanish uchun yaratilgan edi. Masalan, kishilar metalldan 
yasalgan boltadan ayirboshlash vositasi sifatida keng foydalangan, lekin 
u to‘lov vositasini bajaradigan tanga ko‘rinishiga ega bolmagan. 
Odamlar stixiyali ravishda metalldan yasalgan boltani to‘lov vositasi 
o‘mida foydalanishgan.
Pulning natural ko‘rinishidan metall tanga shakliga olishi, yuqorida 
ta’kidlanganlardan tashqari quyidagi omillar muhim ahamiyat kasb 
etgan.
1. 
Kishilaming metallarga turli shaklda ishlov berishni kashf
etilishi.
Ta’kidlaganimizdek, bolta va shunga o‘xshash temir qurollardan 
pul vositasi sifatida foydalanilgan, lekin ulami puldan foydalnishning 
metall davri deb yurita olmaymiz. Chunki, ushbu mehnat qurollarining
32

---