A. A. Omonov, Т. М. Qoraliyev kredit va banklar

pul kapitalini jamg'arish va markazlashuvini jadallashtirish
funksiyasi yordamida yirik ssuda kapitalini tegishli fondlarda 
jamg‘aradi. Jamg‘armalar yordamida mamlakatlar, hududlar. mintaqalar, 
qitalar yoki ayrim kompaniyalarda mablagiaming markazlashuvi ro‘y 
beradi. Kredit mablaglarining markazlashuvi hududning iqtisodiyoti va 
moliya - kredit tizimi rivojlangan joylardayuz beradi.
Kreditning funksiyalarini tolaqonli 
amal 
qilishida uning 
tamoyillari alohida o‘rin tutadi. Kredit quyidagi tamoyillami bajaradi:
-
muddatlilik tamoyili
(kreditlar kredit shartnomasiga asosan 
ma’lum muddatga beriladi. Mamlakatimiz bank tizimida kreditlar 
muddatiga qarab, qisqa yoki uzoq muddatli kreditlarga guruhlanadi);
-
to jovlilik tamoyili
(kreditor barcha kreditlar uchun tegishli 
tolovlami foiz ko‘rinishida kredit oluvchidan undiradi);
-
ta ’minlanganlik tamoyili
(berilgan kreditlaming barchasi u yoki 
bu darajada tegishli risk bilan bog‘liq boiadi, kreditor ushbu riskni 
pasaytirish maqsadida kredit oluvchidan uning ta’minlanganligini talab 
etadi. Odatda, kreditlar mol - mulklami garovga qo‘yish, sug‘urta polisi 
va uchinchi shaxslaming kafolat xatlari bilan ta’minlanadi);
162

---

qaytarishlik 
tamoyili
(kreditor 
tomonidan 
vaqtincha 
foydalanishga berilgan mablagiar tegishli muddatlardan so‘ng to‘liq 
qaytaralishi lozim boladi);
-
maqsadlilik tamoyili
(kreditor berayotgan kredit bo‘yicha 
tuzilgan shartnomada kreditni yo‘naltirilishi lozim boigan aniq 
maqsadlami qayd etadi va olingan kreditni shu maqsadga ishlatishi 
belgilab qo‘yiladi).
Xulosa qilib aytganda, kreditning funksiyalari va tamoyillarini 
tolaqonli amal qilishiga qator omillar ta’sir etadi. Mazkur omillar 
mamlakat bank tizimining holati, milliy iqtisodiyotdagi ijtimoiy -
iqtisodiy munosabatlari, davlatning ichki va tashqi siyosati natijalari 
sifatida namoyon boladi. Bozor iqtisodiyoti sharoitida aynan shu 
munosabat va siyosatlami samarali jarayonlarini ta’minlanganligi kredit 
funksiyalari va tamoyillarida o‘z aksini topadi.