A. A. Omonov, Т. М. Qoraliyev kredit va banklar

9.3.2. Bank krediti
Bank krediti
- kreditning eng rivojlangan shakli bo‘lib, ushbu 
kredit tijorat banklari tomonidan vaqtincha bo‘sh pul mablagiami jalb 
qilish hisobiga, qo‘shimcha moliyaviy resurslarga ehtiyoj tug‘ilgan 
yuridik va jismoniy shaxslarga beriladi. Kreditning shakllari tarkibida 
bank krediti asosiy ulushga ega boiib, jamiyatdagi vaqtinchalik bo‘sh 
pul mablagiar asosan banklarda jamlanadi. Buning natijasida, banklar 
ushbu 
mablagiar hisobidan 
foyda topish 
maqsadida, 
ulami 
iqtisodiyotning turli sohalariga bank krediti shaklida joylashtiradi.
Bank kreditining boshqa kredit shakllariga qaraganda afzalliklari 
juda ko‘p boiib, xo‘jalik yurituvchi subyekt istagan paytda va miqdorda 
kredit olish uchun bankka murojaat qilishi mumkin. Bank krediti pul 
shaklida namoyon boiadi, shu bois bu sharoitda kreditning obyekti 
bo iib pul kapitali hisoblanadi. Bank krediti qarz oluvchiga pul shaklida 
berilishi tufayli tijorat kreditining hajmini chegaralashga ijobiy ta’sir 
ko‘rsatadi. Pul shaklida olingan kredit qarz oluvchi tomonidan korxona 
ishlab 
chiqarish 
faoliyatining 
istagan 
jarayoniga 
yo‘naltirish 
imkoniyatini beradi.
Bank kreditini yo‘na!tirish va qarz oluvchi tomonidan foydalanish 
maqsadiga qarab turlicha nomlanishi mumkin. Masalan, bank krediti 
ishlab chiqarishni kengaytirishga, ya’ni asosiy va aylanma kapitalni 
ko‘paytirishga yo‘naltirilsa, bank krediti ssuda kapitali boiadi. Agar
168

---

bank krediti xo'jalik yurituvchi subyektning kassadagi mablag‘laming 
etishmasligiga yo‘naltirilsa bank krediti pul ssudasi deyiladi. Pul ssudasi 
faqat xo‘jalik faoliyatining oborot kapitalini to‘xtovsiz davom etishini 
ta’minlaydi, lekin uning miqdorini ko‘paytirishga olib kelmaydi. Ssuda 
kapitali esa qarz oluvchining kapitali miqdorini ko‘paytiradi.
Banklar turli toifadagi kredit oluvchilarga bank kreditini beradi. 
Xususan, korxonalar, korporatsiyalar, aholi, kredit muassasalari, 
mahalliy 
hokimiyatlar 
shular jumlasidandir. 
Kredit 
oluvchilar 
faoliyatining xususiyatlaridan kelib chiqqan holda, banklar bilan kredit 
munosabatlarini tashkil etadi. Kredit munosabatlarini tartibga soluvchi 
asosiy hujjat ular o‘rtasida tuzilgan kredit shartnomasi hisoblanadi.
Bank kreditlari xo‘jalik yurituvchi subyektlaming takror ishlab 
chiqarish 
jarayonini 
to‘xtovsizligini 
ta’minlashga 
va 
oborot 
mablagiarining hajmini 
oshirishga yo‘naltiriladi. Bank kreditlari 
muddati jihatidan