A. A. Mustafaqulov, S. O. Eshbekova

Elastiklik kuchlari va Guk qonuni

Elastiklik deb jismlarning deformatsiyalanishida paydo bo’ladigan va jism zarralarining deformatsiya vaqtidagi ko’chish yo’nalishiga qarama-qarshi tomonga yo’nalgan kuchga aytiladi.

Guk qonuni:

F  lk

elastiklik kuchi.

Mexanik kuchlanish yoki zo’riqish:

  ^F  E

birligi

  ^{ F }  ^{ N }  1Pa


Nisbiy uzayish:  

 ;

l₀ l₀

S

F  ^ES l  kl ;

l₀

_{ S} <sub>

k </sub> ES

l₀

_{ m}² _

Bu yerda S-kesim yuzasi, E-Yung moduli, masofasi.

l  ^{cho’zilish yoki siqilish}

Mavzuga oid topshiriqlar

1. 
   Qiyalik burchagi 45⁰ bo’lgan qiya tekisdan ishqalanishsiz sirpanib tushayotgan jism qanday tezlanish bilan harakat qiladi.
   
2. 
   Qiyaligi 0,6 tekislikning F.I.K ni toping. Ishqalanish koeffisienti 0,3 ga teng.
   
3. 
   Massai 1600 kg bo’lgan 18 km/soat tezlik bilan kelib devorga urildi. Urilish natijasida oldingi buferining prujinasi 4 sm ga deformatsiyalandi. Prujinaning bikrligini toping.
   
4. 
   Metall sterjining absolyut va nisbiy uzayishi mos ravishda 2 mm va 0,1% bo’lsa, deformatsiyalangan sterjining uzunligini aniqlang.
   
5. 
   77 m balandlikdan 1000 kg massali bolg‘a tushdi. Urilish vaqti
   

0.01 s bo‘lsa,

urilish kuchining o‘rtacha qiymati topilsin.

6. 
   Massasi 0.5 kg bo‘lgan jism shunday harakatlanmoqdaki, uning
   

bosib o‘tgan yo‘li S ning vaqt t ga bog‘liqligi

S  5sin  t

tenglama bilan

beriladi. Harakat boshlangandan so‘ng t = 1/6 s vaqt o‘tgach, jismga ta’sir etuvchi kuch topilsin.

7. 
   Massasi 2 kg bo‘lgan jismga qandaydir o‘zgaruvchan kuch ta’sir
   

^{etmoqda. Bu kuch ta’sirida jism} x  A  Bt  Ct ²  Dt ^{3 tenglamaga muvofiq}

harakatlanmoqda, bunda S = 1 m/s^2. D = -0.2 m/s² . Vaqtning qaysi momentida jismga ta’sir etuvchi kuch nolga teng bo‘ladi?

8. 
   10 N ga teng bo‘lgan o‘zgarmas kuch ta’sirida jism shunday harakat qiladiki, uning bosib o‘tgan yo‘lini vaqtga bog‘lanishini
   

ifodalaydigan tenglama

S  Bt  Ct ²

ko‘rinishga ega. Agar S=1 m/s²

bo‘lsa, jismning massasi topilsin.

9. 
   O‘zgarmas massali jism tormozlangunga qadar tekis harakatlangan. To‘xtash momentida tormozlovchi kuch F₁=40 N ga tenglashadi. Agar tormozlovchi kuch ta’sir qilgandan keyin bosib o‘tilgan
   

yo‘lni vaqtga boglanishi

S  196t  t ³

qonun bilan o‘zgargan bo‘lsa,

tormozlanish boshlangandan so‘ng 3s o‘tgach tormozlovchi kuchni toping.

10. 
    Og‘irligi 1,96 10⁵ n bo‘lgan vagon 54 km/soat boshlang‘ich tezlik bilan harakat qiladi. Agar vagon 1) 1 min 40 sekund, 2) 10 sekund va 3) 1 sekund to‘xtasa, vagonga ta’sir qiluvchi o‘rtacha kuch topilsin.
    
11. 
    500 t massali poezd tormozlanganda tekis sekunlanuvchan harakat qilib 1 min davomida tezligini 40 km/soat dan 28 km/soat gacha kamaytirgan. Tormozlash kuchi topilsin.
    
12. 
    O‘zgarmas kuch ta’sirida harakatlanayotgan 50 g massali jism harakat boshlangandan 2 sekund o‘tgach, 1 metr masofani bosib o‘tgan. Kuchning kattaligini aniqlang.
    
13. 
    Og‘irligi 4,9 10⁶n bo‘lgan poezd teplovozning tortishi to‘xtalgach, 9,8 10⁴n ishqalanish kuchi ta’siri ostida 1 min dan keyin to‘xtaydi. Poezd qanday tezlik bilan harakat qilgan?
    
14. 
    Massasi m =2kg bo‘lgan tinch to‘rgan jismga t = 5s davomida F= 4 N kuch ta’sir qiladi. Jism qanday a tezlanish bilan harakatlanadi, u
    

qanday _t tezlik oladi va shu vaqt ichida u qancha yo‘lni o‘tadi?

15. 
    20 t massali vagon 0,3 m/s² o‘zgarmas manfiy tezlanish bilan harakat qiladi. Vagonning boshlang‘ich tezligi 54 km/soat. 1) Vagonga qanday tormozlash kuchi ta’sir qilgan? 2)Vagon qancha vaqtdan keyin to‘xtaydi? 3) Vagon to‘xtaguncha qancha masofani bosib o‘tadi?