A. A. Mustafaqulov, S. O. Eshbekova, N. M. Jo’rayeva, J. K. Ibragimov

 
 

---

132 
11-MAVZU. ELEKTROMAGNITIZM. BIO-SAVAR-LAPLAS 
QONUNI. AMPER VA LORENS KUCHI 
 
1820 yilda daniya fizigi Taefs Xristian Ersted tajriba asosida magnit 
strelkasining ustiga parallel joylashtirilgan o’tkazgichdan tok o’tganda 
magnit strelkasining dastlabki vaziyatdan og’ishi va o’tkazgichga 
perpendikulyar joylashganligi aniqlandi. Parallel tokning o’zaro ta’sirini 
birinchi marta 1820 yil fransuz olimi Andre Amper tajriba asosida 
aniqlagan. 
Qo’zg’almas elektr zaryadlari atrofida fazoda elektr maydon hosil 
bo’lganikabi elektr toki atrofida magnit maydon hosil bo’ladi. 
Konturning magnit momenti vector kattalik bo’lib, uning yo’nalishi 
kontur sirtiga o’tkazilgan musbat normalning yo’nialishi bilan mos 
tushadi. 
n
IS
P

=
Magnit induksiya chiziqlari deb, shunday egri chiziqlarga aytiladiki, 
uning har bir nuqtasida magnit induksiya vektori urinma ravishda 
yo’nalgandir. 
Agar parmaning ilgarilama harakati o’tkazgichdagi tokning 
yo’nalishi bilan mos tushsa, parma dastasining aylanishi esa tokli 
o’tkazgich atrofidagi magnit maydon kuch chiziqlarini ko’rsatadi. 
Magnit maydonda joylashgan tokli ramka. 
0
IS
M
B
=
Magnit maydonda joylashgan to’g’ri o’tkazgich. 
;
Il
F
B
=
[ ]
Tl
m
A
N
B
=




⋅
=
To’g’i tokning magnit induksiyasi. 
R
l
H
B
2
4
2
0
0
⋅
=
=
π
µµ
µµ
;
R
l
H
2
2
1
⋅
=
π
Aylana tokning magnit induksiyasi. 
H
B
0
µµ
=
Salenoidning magnit induksiyasi. 
l
N
I
I
B
0
0
µµ
µµ
=
=
;
m
N
7
0
10
4
−
⋅
=
π
µ
Amper qonuni. 
Magnit maydonda joylashgan o’tkazgichga ta’sir 
etuvchi kuch Amper kuchi deyiladi. 
α
sin
BIl
F
A
=