A. A. Karimov j. E. Kurbanbayev s. A. Jumanazarov

O xirgi qoldiq
debet
kredit
debet
kredit
debet
kredit
1
2
3
4
5
6
7
8
A k tiv la r
+
+
+
= 3 + 5 -
6
P assiv lar
+
+
+
= 4+6-
5
JAM I
Aktiv schyotlar bo‘yicha oxirgi qoldiqlar boshlang‘ich qoldiqqa 
debet aylanma summasini qo ‘shib, kredit aylanma summasini ayirish 
yo‘li bilan aniqlanadi.
Passiv 
schyotlar 
bo‘yicha 
oxirgi 
qoldiqni 
topish 
uchun 
boshlang‘ich qoldiqqa kredit aylanma summasi qo‘shilib debet aylanma 
summasi ayriladi.
Aylanma qaydnomadagi ustunlar bir - birovlariga tegishli tartibda 
teng keladigan debet va kredit jam ilarga ega bo‘lishlari kerak. Debet va 
kredit bo‘yicha boshlang‘ich qoldiqlar jamilarining tengligi balansning 
har xil bo‘limlarida keltirilgan bir xil mablag1 laming umumiy 
summalaridan iboratdir. Pul ko‘rinishida bu summalar har doim bir xil 
boMishi kerak, chunki u aktiv va passivning jamidir. Barcha schyotlar 
debeti va kreditining yakunlari har xil boMishi mumkin emas, chunki 
barcha muomalalar schyotlarda ikki yoqlama yozuv bilan aks ettiriladi. 
Oxirgi qoldiqlaming tengligi boshlangMch qoldiqlaming tengligiga 
o‘xshab shartlanadi.
Yangi balansni tuzish uchun sintetik aylanma vedomostidagi oxirgi 
qoldiqlar summalaridan foydalaniladi. Gap shundaki, o ‘ng tomondagi 
so‘nggi ustunlarda ko‘rsatilgan oxirgi qoldiqlaming barchasi birgalikda 
korxonaning yangi balansini anglatadi.
59

---

Lekin balansni tuzish aylanma vedomostiga sintetik schyotlar 
qoldiqlarini balans jadvaliga mexanik o ‘tkazishni anglatmaydi. Aylanma 
vedomosti faqat hisobot davrining oxiriga bo‘lgan korxona m ablag‘lari 
holati to ‘g ‘risidagi dastlabki m a’lumotlargagina egadir. Unda hisoblab 
chiqarilgan qoldiqlar, balans tuzishdan oldin tekshiriladi va aniqlanadi. 
Shuning uchun sintetik schyotlar bo‘yicha aylanma vedomostlar 
ko‘pincha tekshiruv balansi deb ham nomlanadi.
Analitik hisob schyotlarida esa natura va boshqa oMchov birliklari 
qo‘llanilishi 
ular 
aylanma 
qaydnomasi 
shaklinining 
quyidagi 
ko‘rinishida bo‘lishini taqozo etadi.
3.4-jadval