A. A. Karimov j. E. Kurbanbayev s. A. Jumanazarov

15.10-jad.val
Qo‘shilgan kapital hisobi schyotlari korrespondensiyasi
№
X o ‘ja l i k m u o m a la la r in in g m a z m u n i
D e b e t
K r e d it
1.
A k siy a la m in g em issiy a v a no m in al qiy m atlari o 'rta sid a g i 
fa rq q o ‘sh im ch a to ‘lan g an m a b la g ‘la m in g kelib tu sh ish i
5010
8410
2.
S otib olish q iy m atid an y u q o ri b ah o g a o ‘z aksiyalarini qayta 
so tish d an m a b la g ‘la m in g k elib tu sh ish i
5010
5020
8610
8620
3.
S o tib olish q iy m atid an p ast b a h o g a o ‘z aksiyalarini q ay ta 
so tish d a q o ‘sh ilg an k ap ital m a b la g
1 laridan foydalanish
8410
8610
8620
4.
K ap italn i to ‘lash p a y tid a u stav k ap italin in g shak llan ish id an
k e lib chiqadigan ijobiy k u rs farq in in g aks ettirilishi
4610
4890
8420
5.
K ap italn i to ‘lash p a y tid a u stav k ap italin in g shakllanishidan 
k e lib ch iq ad ig an salbiy k u rs farq in in g aks ettirilishi
8420
4610
4890
Shuni ta’kidlab o ‘tish lozimki, 8410-“Emission daromad” krediti 
bo‘yicha faqatgina aksiyalaming birlamchi emissiyasi paytidagi nominal 
qiymatidan ortiqcha summa hisobga olinadi. Mazkur summa foyda 
solig‘iga tortish obyekti b o ‘lib hisoblanmaydi.
Rezerv kapital - bu taqsimlanmagan daromaddan ajratmalar 
hisobiga tashkil etiladigan aksiyadorlik jamiyati yoki x o ‘jalik shirkati 
xususiy kapitalining bir qismidir. Rezerv kapitali operatsion faoliyatdan 
kelib chiqqan zararlami qoplash va/yoki so f daromad yetarli boim agan
501

---

holatlarda dividendlar to ‘lash uchun foydalaniladi. Rezerv kapitalidan 
foydalanish va uni tashkil etish tartibi amaldagi qonunchilik va ta’sis 
hujjatlari bilan belgilanadi. Uning miqdori jam iyat ustav kapitalining 15 
foizidan kam bo‘lmasligi kerak. Rezerv kapitali har yili so f foydadan 
ajratmalar o ‘tkazish y o i i bilan jam iyat ustavida belgilangan miqdorga 
yetguncha tashkil etiladi. Har yilgi ajratmalar miqdori jamiyatning 
ustavida nazarda tutiladi, lekin u jamiyatning ustavida belgilangan 
miqdorga yetgunga qadar sof foydaning besh foizidan kam bo‘lishi 
mumkin emas.
Jamiyatning rezerv kapitali uning zararlarini qoplash va jam iyat 
tomonidan jam iyatning ustav fondidagi (ustav kapitalidagi) ulushni 
(ulushning bir qismini) olish uchun m oijallangandir.
Aksiyadorlik jam iyatining zaxira kapitali ko ‘rilgan zarami 
qoplash, jam iyat obligatsiyalarini muomaladan chiqarish, imtiyozli 
aksiyalar bo‘yicha dividendlar to ia s h va ushbu Qonunga muvofiq 
aksiyalami 
sotib 
olishni 
talab 
qilish 
huquqiga 
ega 
b o ig a n
aksiyadorlaming talabiga binoan aksiyalami 
sotib olish uchun 
m oijallanadi. Zaxira kapitalidan boshqa maqsadlarda foydalanish 
mumkin emas.
Korxona 
ta ’sis 
hujjatlariga 
asosan 
foyda 
hisobidan 
shakllantiriladigan rezerv kapitali (fond), mulkni qayta baholashdan 
yuzaga keladigan inflyatsiya rezervlari, pul m ablagiaridan tashqari 
tekinga olingan m ulklar to ‘g ‘risidagi axborotlami umumlashtirish uchun 
21-son BHMSga asosan quyidagi schyotlarda amalga oshiriladi:
8510 - “Uzoq muddatli aktivlami qayta baholash bo‘yicha 
tuzatishlar”;
8520 - “Rezerv kapitali (fondi)” ;
8530 - “Tekinga olingan mulk”.
8510 “Uzoq muddatli aktivlami qayta baholash bo‘yicha 
tuzatishlar” schyotida mulklami qayta baholash natijasida vujudga 
kelgan o ‘zgarishlar hisobga olinadi. Mulklami qayta baholash natijasida 
rezerv kapitalining shakllanishi va toidirilishi 8510 “Uzoq muddatli 
aktivlami qayta baholash bo'yicha tuzatishlar” schyotining kreditida
502

---

qayta baholash natijasida qiymati oshgan mulklami hisobga oluvchi 
schyotlar bilan bog‘langan holda aks ettiriladi.
Asosiy vositalami ulaming bozor qiymati bo‘yicha qayta baholash 
hukumat yoki korxona (muassislar) mol-mulki egalarining qaroriga 
ko‘ra - mazkur bozor bahosini aniq belgilash sharti bilan amalga 
oshiriladi.
Agarda qayta baholash aktiv qiymatining oshishiga emas, balki 
kamayishiga olib kelsa, uni hisobda aks ettirishning 2 usuli mavjud. 
Agar bir aktiv qiymatining kamayishi uning avvalgi oshishi bilan 
kompensatsiyalansa, bu holat 8510-“Uzoq muddatli aktivlami qayta 
baholash bo‘yicha tuzatishlar” schyotining debeti bo‘yicha aks ettiriladi. 
Arzonlashtirilishi qiymatning ko‘payishidan yuqori b o isa , ortiqcha 
summa xarajat sifatida tan olinadi va 9430-“Boshqa operatsion 
xarajatlar” schyotida aks ettiriladi.
Agar uzoq muddatli aktivlar chiqib ketayotgan va chiqib ketishdan 
moliyaviy natijani aniqlash kerak b o isa , qo ‘shimcha baholash (ortiqcha) 
summalari bir vaqtning o ‘zida 8510-schyot bo‘yicha rezerv kapitalining 
kamayishi bilan chiqib ketishidan daromadlar tarkibiga kiritiladi.