A. A. Karimov j. E. Kurbanbayev s. A. Jumanazarov

15.3. Qo‘shilgan va rezerv kapitali harakatini
hisobda aks ettirish
Korxonalaming 
xususiy 
kapitalini 
shakllantirishda 
ustav 
kapitalidan tashqari qo'shilgan kapital va rezerv kapitallari ham tashkil 
qilinadi.
Q o‘shilgan kapital hisobini yuritishdan maqsad xo‘jalik yurituvchi 
subyektning ro ‘yxatga olingan sanasidan boshlab uning aksiyalarini 
joylashtirishgacha b o ig a n davr mobaynida faoliyatning qonuniyligini, 
barqaror faoliyat olib borishi, raqobatbardoshligi va ishlab chiqarishni 
yanada rivojlantirishni ta ’minlashni investorlarga isbotlab, aksiyalami 
nominal qiymatidan yuqori sotilgan qismini hamda aksiyalami 
sotishdagi kurs farqlarini hisobda to ‘g ‘ri aks ettirishdan iborat.
Q o‘shilgan 
kapital 
aksiyadorlik 
jam iyatlarida 
korxona 
aksiyalarining nominal qiymatidan ortiq narxda sotish natijasida olingan 
emissiya daromadidan tashkil etilsa, mulkchilikning boshqa shakllarida 
esa ta ’sischilaming pul m ablagiaridan tashkil topadi.
Q o‘shilgan kapitalni hisobga oluvchi schyotlar oddiy va imtiyozli 
aksiyalami sotishdan olingan summalaming nominal qiymatidan
498

---

oshiqcha summalarining, bundan tashqari bepul olingan mulklar 
qiymatining 
mavjudligi 
va 
harakati 
to‘g ‘risidagi 
m a’lumotlami 
umumlashtirish uchun m oijallangan.
Emission daromad - aksiyalaming nominal qiymatdan oshiqcha 
bahosi bo‘yicha birlamchi sotishdan olingan emissiya daromadini aks 
ettiradi.
Qo‘shilgan kapital - bu tashkil etilayotgan xo‘jalikning daromad 
(foyda) olish maqsadini ko‘zlab, kiritilgan va kiritilayotgan dastlabki 
mablag‘ laming Respublikamiz yuqori tashkilotlari hamda bozor talablari 
asosida yuzaga kelgan mulk tafovutlarini, qaytarib bermaslik sharti bilan 
olingan mablag‘lardir.
Bundan tashqari qo‘shilgan kapital schyotida ustav kapitaliga 
qo‘yilgan qo ‘yilmalami to ‘lashda hosil boiadigan kursdagi farqlar 
summasi ham hisobga olinadi.
Q o‘shilgan 
kapitalning 
mavjudligi 
va 
harakati 
quyidagi 
schyotlarda hisobga olinadi:
8410 - “Emissiya daromadi”
8420 - “Ustav kapitalini shakllantirishda kursdagi farqi”
8410 - “Emissiya daromadi” schyoti - aksiyalaming nominal 
qiymatidan yuqori olingan m ab lag iar to‘g‘risidagi m a’lumotlami 
umumlashtirish uchun m o‘ljallangan.
Emissiya daromadi emitent tomonidan aksiyalar dastlabki 
egalariga aksiyalaming realizatsiya narxi bilan nominal qiymati 
o ‘rtasidagi farq sifatida joylashtirilganda (sotilganda) yuzaga keladi.
8410 “Emissiya daromadi” schyoti aksiyalami dastlabki sotishda 
nominal qiymatidan yuqori bahoda olingan m ab lagiar to ‘g ‘risidagi 
axborotlami umumlashtirish uchun m oijallangan. Ushbu m ab lag iar 
kelib tushganda 8410 “Emissiya daromadi” schyoti kreditlanib, xususiy 
aksiyalami bekor qilishda sotib olish qiymati va nominal qiymati 
o ‘rtasidagi farq qoplanganda esa ushbu schyot debetlanadi.
8410 “Emissiya daromadi” schyoti bo‘yicha analitik hisob oddiy 
va imtiyozli aksiyalardan olingan daromadlar bo‘yicha alohida 
yuritiladi.
4 9 9

---

Misol. Aksiyadorlik jam iyati ta’sis hujjatlariga ko ‘ra 1 500 so ‘m 
nominal qiymatida 1 000 000 dona aksiya chiqarildi. Ular bir dona 
aksiya uchun 1560 so‘m narx bo‘yicha sotildi.
Jamiyatning emissiya daromadi 60 000 ming so‘mni (1 560 000-1 
500 000) tashkil qiladi.