A. A. Karimov j. E. Kurbanbayev s. A. Jumanazarov

474

---

14.8-jadval
Tovarlam i sotishda savdo ustamasini hisobdan chiqarilishi
Xo‘jalik operatsiyalarining mazmuni
Debet Kredit
Sotilgan tovarlaming tannarxi hisobdan chiqarildi
9120
2900
Tovarlami sotishdan olingan daromad aks ettiriladi
4010
9020
Sotilgan tovarlar bo‘yicha savdo ustamasi hisobdan 
chiqarildi
2980
9120
Savdo korxonalari xaridorlar tomonidan katta summadagi tovarlar 
sotib olinganda, sotilgan tovarlar ichida yaroqsizlari aniqlanganda va 
shunga o ‘xshash vaziyatlarda chegirma tizimidan foydalanishlari 
mumkin. 
Buxgalteriya 
hisobida 
xaridorlarga taqdim 
etiladigan 
chegirmalar maxsus kontrpassiv 9050-“Xaridor va buyurtmachilarga 
berilgan chegirmalar” schyotida aks ettiriladi. 9050-schyot debetiga 
narxga va sotuvga berilgan chegirmalar summalari 4010-“Xaridor va 
buyurtmachilardan olinadigan schyotlar” 
bilan korrespondensiyada 
kiritiladi.
14.9-jadval
Tovarlami chegirma bilan sotish
X o ‘jaIik operatsiyalari m azm uni
Debet
Kredit
T o v a rla m i so tish d an olin g an d aro m ad ak s ettirilad i
4 0 1 0 , 5010
9020
S o tilg an to v a rla m in g tannarxi h iso b d an ch iq arild i
9120
2900
S o tu v d a n (narx d an ) ch eg irm alam i ta q d im e tish
9050
4010
H iso b o t davri o x irid a 90 5 0 -“X a rid o r v a b u y u rtm ach ilarg a 
b e rilg a n ch eg irm alar” sch y o tin in g yo p ilish i
9020
9050
Sotuvchi korxona xaridorga sotilgan tovar uchun to ‘lov summasini 
kechiktirib to ia s h imkonini berishi mumkin, ya’ni xaridorga tijorat 
krediti taqdim etiladi va odatda xaridor tovam ing qiymatini ham, uning 
uchun to ‘lov kechiktirilganligi uchun foizlami ham to ‘Iashi kerak 
b o ia d i.
T o‘lov kechiktirilganligi uchun sotuvchi korxona olishi kerak 
b o ig a n foizlar summasi moliyaviy faoliyatdan daromadlarga kiritilishi
475

---

lozim (Soliq kodeksining 132-moddasiga ko‘ra solish maqsadida —
boshqa daromadlarga).
Misol. Korxona shartnoma bo‘yicha narxi 1200ming so‘mni 
tashkil qilgan tovami sotadi. Sotilgan tovaming tannarxi — 820ming 
so‘m, Shartnoma shartiga k o ‘ra xaridor bilan hisob-kitobning quyidagi 
tartibi belgilangan:
- tovar qiymatidan 20 % oldindan to‘lov;
- tovar qiymatining qolgan qismi u olingandan so‘ng 30 kun 
o ‘tgach to ‘lanadi;
- bo'nak tariqasida to ‘lanmagan tovar qiymatidan 5 % miqdorida 
foizlar to ‘lanadi.
14.10-jadval