A. A. Karimov j. E. Kurbanbayev s. A. Jumanazarov

qiymati
summa
D ebet
K redit
1
2680000
520000
9420
0250
520000
2160000
2
2680000
520000
9420
0250
1040000
1640000
3
2680000
520000
9420
0250
1560000
1120000
4
2680000
520000
9420
0250
2080000
600000
5
2680000
520000
9420
0250
2600000
80000
Bajarilgan ishlar hajmiga mutanosib ravishda amortizatsiyani 
hisoblash (ishlab chiqarish usuli). Amortizatsiyani hisoblashning ishlab 
chiqarish usuli har bir muayyan yildagi asosiy vositalar obyektining 
mahsulotlarini hisobga olishga asoslangan. Mazkur usul bo‘yicha har 
yillik amortizatsiya hajmini hisob-kitob qilish uchun butun foydali 
ishlatish muddatidagi umumiy baholangan mahsulotlar yig‘indisini va 
mazkur muayyan yildagi m ahsulotlami aniqlash lozim. Mahsulot 
sifatida ishlab chiqariladigan mahsulot birliklari soni, ishlangan soatlar 
soni, o ‘tib bo‘lingan tonna-kilometrlar soni va boshqalar olinishi 
mumkin.
Misol. Matiz yengil avtomobilining kutilayotgan umumiy bosib 
o ‘tadigan yo ‘li 500 000 km, boshlang‘ich qiymati 45 000 000 so ‘mni, 
foydalanish muddati oxiridagi qoldiq (tugatish) qiymati 5 000 000 
so‘mni tashkil etadi. Hisobot davrida 10 000 km yo ‘l bosishi kerak. 
Hisob siyosatida amortizatsiya ishlab chiqarish usulini qo‘llash bilan 
hisoblanishi nazarda tutilgan.
Oldin 
amortizatsiyalanadigan 
qiymatni 
aniqlaymiz. 
Amortizatsiyalanadigan qiymat 40 000 000 so‘m (45 000 000 so ‘m -
5 000 000 so‘m)dan iborat.
Keyin bajarilgan ish hajmining bir birligi, y a’ni har bir kilometrga 
to‘g ‘ri keladigan amortizatsiya summasini aniqlaymiz. Har bir 
kilometrga to ‘g ‘ri keladigan amortizatsiya summasi 80 so ‘m (40 000 
000so‘m / 500 000 km)ni tashkil etadi.
Hisobot davrida amortizatsiya ajratmasi summasi 800 000 so‘mga
teng:
349

---

10 000 km х 80 so ‘m.
Ikki baravar amortizatsiya m e’yori bilan qoldiqni kamaytirish usuli 
amortizatsiyani 
hisoblash 
davrida 
amortizatsiyalanadigan 
aktiv 
qiymatining kamayishini anglatadi. Mazkur usulga ko ‘ra teng maromli 
(to‘g ‘ri chiziqli) hisoblash usulidan ikki baravar amortizatsiya m e’yori 
mazkur hisobot davridagi asosiy vositaning tegishli qoldiq qiymatiga 
ko'paytiriladi. Ikki baravar amortizatsiya m e’yori bilan qoldiqni 
kamaytirish 
usuli 
bo‘yicha 
amortizatsiyani 
hisoblashda 
faraz 
qilinayotgan tugatish qiymati 
boshlang‘ich (tiklash) qiymatidan 
chegirilmaydi.
Ikki baravar amortizatsiya m e’yori bilan qoldiqni kamaytirish 
usulida yillik amortizatsiya ajratmalari summasi hisobot yili boshidagi 
asosiy vositalar obyektining qoldiq qiymatidan va mazkur obyektni 
foydali ishlatish muddatiga bog‘liq holda hisoblangan amortizatsiyaning 
ikki baravar m e’yoridan kelib chiqqan holda aniqlanadi.
Misol. M ChJ kesuvchi dastgohiga ega. Uning boshlang‘ich 
qiymati 52000 ming so ‘mni, foydalanish muddati oxiridagi tugatish 
qiymati 2000000 so‘mni, foydali xizmat muddati 5 yilni tashkil etadi. 
Hisob siyosatida amortizatsiya ikki baravar amortizatsiya m e’yori bilan 
qoldiqni kamaytirish usulini qo ‘llash bilan hisoblanishi nazarda tutilgan. 
Bunda to ‘g ‘ri chiziqli usulda amortizatsiya m e’yori har bir yil uchun 20 
% (100 %/5)ni tashkil etadi. Ikki baravar amortizatsiya m e’yori bilan 
qoldiqni kamaytirish usulida amortizatsiya m e’yori 40 
% (2 x 20
%)ga 
teng bo ‘ladi. Ushbu qat’iy belgilangan 40 % stavka hisobot yili 
boshidagi balans qiymatiga nisbatan foydalaniladi.
Foydalanishning birinchi yilida amortizatsiya ajratmasining yillik 
summasi dastgohni buxgalteriya hisobiga qabul qilinganda shakllangan 
boshlang‘ich qiymatidan kelib chiqib 20800000 so ‘m (52000000 so‘m x 
40 
%/100) 
qilib 
aniqlanadi. 
Foydalanishning 
ikkinchi 
yilida
amortizatsiya 40 foiz miqdorda yil boshidagi qoldiq qiymatidan, y a’ni 
obyektning boshlang‘ich qiymati va birinchi yil uchun hisoblangan
350

---

amortizatsiya summasi o'rtasidagi farqdan hisoblanadi va 12480000 
so‘m (52000000 - 20800000 so‘m) x 40 % / 100)ni tashkil etadi hamda 
keyingi yillar uchun shu zaylda davom ettiriladi.
Yillar summasi usuliga (kumulyativ usulga) muvofiq har yili 
amortizatsiya m e’yori amortizatsiya muddati oxiriga qadar qoladigan 
amortizatsiyalanadigan qiymatga ulush sifatida aniqlanadi. Ulush 
amortizatsiya ajratmalari tugaguniga qadar qoladigan to ‘liq yillar sonini 
amortizatsiya muddatini tashkil qiladigan yillar tartib sonlari summasiga 
bo‘lish orqali aniqlanadi.
Misol. MChJ b o ‘yoq quyish dastgohiga ega. Uning boshlang‘ich 
qiymati 60 000 000 so‘mni, foydali xizmat muddati 5 yilni tashkil etadi. 
Masalan, 
hisob 
siyosatida 
amortizatsiya yillar 
summasi 
usuli 
(kumulyativ usuli)ni q o ila sh bilan hisoblanishi nazarda tutilgan.