A. A. Karimov j. E. Kurbanbayev s. A. Jumanazarov

sintetik schyotining analitik hisob schyotlari
bo‘yicha aylanma qaydnomasi
Obyekt
lar
nomi
0 ‘lchov
birligi
Bahosi
Boshlang‘ich
qoldiq
Kirim
Chiqim
Oxirgi
qoldiq
m
iq
d
o
r
i
su
m
m
a
m
iq
d
o
r
i
su
m
m
a
m
iq
d
o
r
i
su
m
m
a
m
iq
d
o
r
i
su
m
m
a
3.5. Buxgalteriya hisobining schyotlar rejasi
Schyotlar rejasi - buxgalteriya hisobi tizimidagi axborotning 
umumiy tuzilishini, uning xo‘jalik mexanizmiga muvofiq holda iqtisodiy 
tavsifmi aniqlab beradi.
Amaldagi schyotlar rejasi 0 ‘zbekiston Respublikasi Moliya 
Vazirining 2002-yil 9-sentyabrdagi 103-sonli buyrug‘i bilan O ‘zbekiston 
Respublikasi buxgalteriya hisobining Milliy standard (21-BHMS) 
“X o‘jalik yurituvchi subyektlaming moliyaviy - xo‘jalik faoliyati 
buxgalteriya 
hisobi 
schyotlar rejasi 
va 
uni 
qo‘llash 
bo‘yicha
60

---

yo‘riqnoma” tasdiqlangan va 0 ‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi 
tomonidan 2002-yil 23-oktyabrda 1181-son bilan qayd qilingan.
Ushbu standart, mulk shakllaridan qat’iy nazar barcha xo‘jalik 
yurituvchi subyektlar tomonidan 2004-yil 1-yanvardan boshlab ijro etila 
boshladi.
Ushbu schyotlar rejasini tizimga keltirilgan schyotlar ro‘yxati deb 
ta’riflash mumkin.
Barcha schyotlar oltita qism bo ‘yicha tizimga keltirilgan:
I. 
Uzoq muddatli aktivlar;
II. Joriy aktivlar;
III. Majburiyatlar;
IV. Joriy kapital;
V. Moliyaviy natijalaming shakllanishi va ishlatilishi;
VI. Balansdan tashqari schyotlar.
Birinchi to ‘rt qism schyotlarining majburiyatlariga asosan 
moliyaviy hisobotning I-shakliga balans tuziladi. Beshinchi qism 
“Moliyaviy natijalaming shakllanishi va ishlatilishi” schyotlaming 
m a’lumotlarga asosan moliyaviy natijalar to ‘g ‘risidagi hisobot 2-shakl 
tuziladi.
Schyotlar rejasida barcha schyotlar 9 bo‘lim quyidagi tizimda 
keltirib ko‘rsatilgan:
1-bo‘lim. Asosiy vositalar, nomoddiy va boshqa uzoq muddatli 
aktivlar;
2-bo‘lim. Tovar-moddiy zaxiralar;
3-bo‘lim. Kelgusi davr xarajatlari va muddati uzaytirilgan 
xarajatlar - joriy qismi;
4-bo‘lim. Olinadigan schyotlar-joriy qismi;
5-bo‘lim. Pul mablag‘lari, qisqa muddatli investitsiyalar va boshqa 
joriy aktivlar;
6-bo‘lim. Joriy majburiyatlar;
7-bo‘lim. Uzoq muddatli majburiyatlar;
8-bo‘lim. Kapital, taqsimlanmagan foyda va rezervlar;
61

---

9-bo‘lim. Daromadlar va xarajatlar.
Birinchidan sakkizinchi bo ‘limgacha bo‘lgan schyotlar balans 
tuzilishiga 
mos 
kelsa, 
9-bo‘lim 
schyotlari 
moliyaviy 
natijalar 
to‘g ‘risidagi hisobot tuzilishiga mos keladi.
Schyotlar rejasining birinchi qismi bir bo‘lim (1- bo‘lim)dan iborat 
bo‘lsa, ikkinchi qismi to ‘rt bo ‘lim (2, 3, 4, va 5)lardan, uchinchi qismi 
ikki (6 va 7) bo‘limlardan, to ‘rtinchi qism bir (8-bo‘lim) bo‘limdan va 
beshinchi qism bir (9- b o iim ) bo‘limdan iborat.
Yangi 
schyotlar 
rejasida 
schyotlar 
besh 
guruhga 
bo‘lib 
ko‘rsatilgan.
Schyotlami buxgalterlar tomonidan eslab qolishni osonlashtirish 
va axborotlami avtomatlashtirish zaruriyati schyotlarga nomerlar 
berkitishni taqozo etadi. Schyotlar rejasidagi schyotlar kodlaridan 
tashqari nomiga ham ega. Schyotning nomi - bu tub m a’noda schyotning 
o ‘zidir. Chunonchi, har bir shaxsning familiyasi, uning o ‘zini ramzi 
bo‘lganidek, schyotning nomi o ‘zini anglatadi. Schyotlar bilan ish olib 
borganda asosan ulam ing tayinlanishi va foydalanish tamoyillarini bilish 
zarur. Hisob subyektlari tomonidan qo‘llaniladigan schyotlaming to ‘liq 
ro‘yxati schyotlar rejasidir. Ayrim subyektlar tomonidan qo‘llaniladigan 
schyotlar ro‘yxatida farqlaming mavjudligi ikki xil schyotlar rejasini 
taqozo etadi: birinchisi-namunali, qonunchilik bilan belgilangan 
schyotlar rejasi, ikkinchisi-buxgalteriya hisobining ish schyotlar rejasi. 
Har bir korxona umumiy qonunchilik bilan belgilangan schyotlar 
rejasiga asosan o ‘z ish schyotlar rejasini tuzib olishlari kerak. Ish 
schyotlar rejasida tanlab olingan schyotlar miqdori xo‘jalik faoliyati 
turiga qarab barcha q o ‘llaniladigan xo‘jalik muomalalari hisobini 
ta’minlashi kerak.
Hisobning barcha subyektlari namunali schyotlar rejasidan 
foydalanishga majbur. Schyotlar rejasida ko‘rsatilmagan schyotlami 
qo‘Ilash faqat 0 ‘zbekiston Respublikasi 
Moliya vazirligi bilan 
kelishilgan holda amalga oshiriladi.
62

---