A. A. Karimov j. E. Kurbanbayev s. A. Jumanazarov

partion usullaridir.
4 3 4

---

Inventar usulda rejalashtirilgan mahsulot hajmiga nisbatan 
o‘matilgan normalar chegarasida sexga qo‘yib yuborilgan materiallar 
qayd qilingan boshlang‘ich hujjatlar asosida buxgalteriya sarf qilingan 
materiallar qiymatini hisoblab chiqadi. Bunda normalardan chetga 
chiqish hisobga olinadi.
Materiallami hisobga olishning inventar usuli sexlarda doim oy 
boshi yoki oxiriga ishlatilmay qolgan materiallar qoldig‘i mavjud bo‘lsa 
ishlatiladi. Bundan kelib chiqqan holda materiallar haqiqiy sarfi ushbu 
materiallar qoldig‘i chegirilib tashlanib hisoblanadi. Buning uchun har 
bir hisob davri (smena, hafta, oy) oxirida ishlatilmay qolgan materiallar 
inventarizatsiyasi o ‘tkaziladi. 
Shundan so‘ng materiallar xarajati 
aniqlanadi: boshlang‘ich qoldiqqa j o ‘natilgan materiallar qo‘shilib, 
oxirgi qoldiq olib tashlanadi.
Materiallar sarfmi hisobga olish uchun partion usul ham 
qo‘llaniladi, bunda ular har bir ochilgan materiallar partiyasi b o ‘yicha 
hisobga olinadi.
Ishlab chiqarishga sarflangan asosiy materiallar va sotib olingan 
tayyor mahsulotlami boshlang‘ich hujjatlar asosida hisobga olish faqat 
tannarxga to ‘g ‘ridan-to‘g ‘ri o ‘tkaziladigan materiallar bo‘yicha bo‘lishi 
mumkin. Agar korxonada bir xil materialdan bir vaqtning o ‘zida bir 
necha xil mahsulot ishlab chiqarilsa, u holda tannarxni aniqlashda 
materiallar 
sarfi 
kalkulyatsiya 
obyektlari 
o ‘rtasida 
biron-bir 
ko‘rsatkichga mutanosib ravishda taqsimlanadi. Sanoatning b a’zi bir 
tarmoqlarida (mashinasozlik, 
kimyo, 
yengil 
sanoat va boshq.) 
taqsimlashning keng qoMIaniladigan usullaridan biri ishlab chiqarilgan 
mahsulotning haqiqiy soniga nisbatan qayta hisoblangan materiallaming 
m e’yordagi sarfida mutanosib ravishda taqsimlashdir.
Moddiy xarajatlar tannarxga o ‘tkazilayotganda avval ular b o ‘yicha 
xarajatlar paydo bo‘lish joylarida hisobga olinadi, keyin tannarxga 
o ‘tkaziladi. Ishlab chiqarishga ishlab chiqarish zaxiralari sarflanganida 
quyidagicha provodka beriladi:
Debet “Ishlab chiqarish xarajatlari”;
Kredit “Ishlab chiqarish zaxiralari”.
435

---