A. A. Karimov j. E. Kurbanbayev s. A. Jumanazarov

Tovar-moddiy zaxiralam ing egalik qilish huquqi bo‘yicha
turkumlanishi
246

---

Tugallanmagan 
ishlab 
chiqarish 
-
tayyor 
mahsulotga 
aylantirilishi ulaming keyinchalik qayta ishlanishini talab etadigan 
tovarlardir.
Tayyor mahsulot 
- barcha ishlab chiqarish bosqichlaridan o ‘tgan 
hamda sotish uchun m oijallangan buyumlar42.
Tovarlar 
- hech qanday ishlov bermasdan qayta sotish maqsadida 
sotib olingan moddiy aktivlar.
Egalik qilish xususiyatiga muvofiq, moddiy-ishlab chiqarish 
zaxiralari tashkilotga egalik huquqi hamda xo‘jalik yuritish yoki 
operativ boshqarish huquqi b o ‘yicha tegishli (xususiy) va unga ushbu 
huquqlar bo‘yicha tegishli bo‘Imagan (xususiy bo‘lmagan) boyliklarga 
bo‘linadi.Ishlab 
chiqarishda 
tutgan 
o ‘m iga 
ko‘ra 
korxonalarda 
ishlatiladigan materiallar asosiy va yordamchi materiallarga bo‘Iinadi.
Asosiy materiallar 
deganda mahsulotlar ishlab chiqarish, 
xizmatlar ko‘rsatish, obyektlami qurish, montaj qilish, rekonstmksiya 
qilish, ta’mirlash va obodonlashtirish kabi ishlami bajarishda bosh rolni 
o ‘ynovchi materiallar tushuniladi.
Asosiy materiallar - ishlab chiqarilayotgan mahsulotlaming 
moddiy asosini tashkil etuvchi aktivlardir43.
Yordamchi materiallar 
deganda mahsulotlar ishlab chiqarish, 
xizmatlar ko‘rsatish, ishlami bajarishda bosh rolni o ‘ynamaydigan, lekin 
ulaming bajarilishida qo‘shimcha tarzda ishlatiladigan materiallar 
tushuniladi.
Yordamchi 
materiallar 
-
asosiy 
materiallar 
tarkibiga 
kiritilmaydigan, 
ishlab 
chiqarish jarayonida 
qo‘shimcha 
tarzda 
ishlatiladigan materiallardir44.
Tovar-moddiy zaxiralarini korxona buxgalteriyasida aktiv sifatida 
tan olish uning hisobini yuritishda muhim ahamiyatga ega.
4-son BHMSning 8-bandida tovar-moddiy zaxiralami aktiv 
sifatida tan olishning quyidagi mezonlari belgilangan:
F in a n c ia l a n d m a n a g e ria l acco u n tin g , 12e, C a rl S .W a rre n , J a m e s M .R e e v e , J o n a th a n E .D u c h a c , 2 3 3 -p a g e , 20 1 4
F in a n c ia l a n d m a n a g e ria l acco u n tin g , 12e, C arl S .W a rre n , J a m e s M .R e e v e , Jo n a th a n E .D u c h a c , 2 3 2 -p a g e , 20 1 4
F in a n c ia l a n d m a n a g e ria l a c c o u n tin g , 12e, C a rl S .W a rre n , J a m e s M .R e ev e , J o n a th a n E .D u c h a c , 2 3 3 -p ag e , 2 0 1 4
247

---

9.5-rasm.