A. A. Karimov j. E. Kurbanbayev s. A. Jumanazarov

chet el valyutasini sotib olish 
quyidagi 
tartibda aks ettiriladi:
a) valyuta bozoridagi bitim kursi bo‘yicha hisob-kitob schyotidan 
so‘m mablagMarini o ‘tkazish (ko‘chirish):
Debet 5 53 0 -“Boshqa maxsus schyotlar”
Kredit 5110 - “Hisob-kitob schyoti”
b)
chet el valyutasini 
Markaziy bank kursidan yuqori bahoda
xarid qilinganda:
Debet 5210 - “Mamlakat ichidagi valyuta schyotlari”
Debet 9 6 2 0-“Valyutalar kurslari farqidan zararlar”
Kredit 5 5 30 -“Boshqa maxsus schyotlar”
d) chet el valyutasini 
Markaziy bank kursidan past bahoda
xarid qilinganda:
172

---

Debet 5210-“Mamlakat ichidagi valyuta schyotlari”
Kredit 5530-“Boshqa maxsus schyotlar”
Kredit 9540-“Valyutalar kurslari farqidan daromadlar” 
Buxgalteriya hisobida 
chet el valyutasini sotish 
quyidagi tartibda 
aks ettiriladi:
a) chet el valyutasini 
M arkaziy bank kursi bo‘yicha 
valyuta 
schyotidan o ‘tkazilishi (ko‘chirilishi):
Debet 5530-“Boshqa maxsus schyotlar”
Kredit 5210-“Mamlakat ichidagi valyuta schyotlari”
b) chet el valyutasini 
Markaziy bank kursidan yuqori bahoda
sotilganda sotilgan chet el valyutasining so‘mdagi ekvivalentini hisob- 
kitob schyotiga kirim qilinishi:
Debet 5110 - “Hisob-kitob schyoti”
Kredit 5530-“Boshqa maxsus schyotlar”
Kredit 9540-“Valyutalar kurslari farqidan daromadlar” 
d) chet el valyutasini 
M arkaziy bank kursidan past bahoda
sotilganda sotilgan chet el valyutasining so‘mdagi ekvivalentini hisob- 
kitob schyotiga kirim qilinishi:
Debet 5110 - “№ sob-kitob schyoti”
Debet 9620-“ValyutaIar kurslari farqidan zararlar”
Kredit 5530-“Boshqa maxsus schyotlar”
7.7. Bankdagi maxsus schyotlardagi pul mablag‘lari hisobi
0 ‘zbekiston Respublikasi hududi va chet mamlakatlardagi 
akkreditivlar, 
chek 
daftarchalari, 
boshqa 
to‘lov 
hujjatlaridagi 
(veksellardan tashqari) pul mablagMarining mavjudligi va harakati 
to‘g ‘risida, shuningdek, maqsadli moliyalashtirish (tushumlar) pul 
mablagMarining alohida saqlanadigan qismining harakati to‘g‘risidagi 
axborotlarni umumlashtirish quyidagi schyotlarda amalga oshiriladi:
5510-“ Akkreditivlar”;
173

---

5520-“Chek daftarchalari”;
5530-“Boshqa maxsus schyotlar”.
5510 “Akkreditivlar” schyotida akkreditivdagi pul mablagMari 
hisobga olinadi. Akkreditivga pul mablagMarini oMkazish 5510 
“Akkreditivlar” schyotining debetida va 5110 “Hisob-kitob schyoti”, 
5210 “Mamlakat ichidagi valyuta schyotlari”, 5220 “Chet eldagi valyuta 
schyotlari” va boshqa schyotlaming kreditida aks ettiriladi.
5510 “Akkreditivlar” schyoti bo‘yicha akkreditivga hisobga 
olingan 
pul 
mablagMari 
ulaming 
ishlatilishi 
bo‘yicha 
(bank 
ko'chirm alariga 
asosan), 
6010 
“Mol 
yetkazib 
beruvchilar 
va 
pudratchilarga 
toManadigan 
schyotlar”ning 
debetiga 
hisobdan 
chiqariladi. Akkreditivdagi ishlatilmagan mablagMar, bank tomonidan 
ular qaysi schyotdan oMkazilgan boMsa, shu schyotlarga qayta 
tiklanganda 5510 “Akkreditivlar” schyotining krediti, 5110 “Hisob-kitob 
schyoti”, 5210 “M amlakat ichidagi valyuta schyotlari”, 5220 “Chet 
eldagi valyuta schyotlari” va boshqa schyotlar bilan bogMangan holda 
aks ettiriladi.
5510 “Akkreditivlar” schyoti bo‘yicha analitik hisob korxona 
tomonidan qo ‘yilgan har bir akkreditiv bo‘yicha alohida yuritiladi.
5520 “Chek daftarchalari” schyotida chek daftarchalaridagi pul 
mablagMarining harakati hisobga olinadi. Chek daftarchalarini berishda 
pul mablagMarini deponentlash 5520 “Chek daftarchalari” schyotining 
debeti va 5110 “Hisob-kitob schyoti”, 5210 “Mamlakat ichida valyuta 
schyotlari”, 5220 “Chet eldagi valyuta schyotlari”, 6810 “Qisqa 
muddatli bank kreditlari” va boshqa schyotlaming kreditida aks 
ettiriladi. Korxona tomonidan berilgan cheklaming toMovi doirasidagi 
summa 5520 “Chek daftarchalari” schyotining kreditidan xarajat va 
qarzlami hisobga oluvchi schyotlar bilan bogMangan holda hisobdan 
chiqariladi. Chek bilan berilgan, lekin bank tomonidan toManmagan 
(toMovga taqdim etilmagan) summa 5520 “Chek daftarchalari”
174

---

schyotida qoladi va ushbu 5520 “Chek daftarchalari” schyotining 
qoldig‘i bank ko‘chirmalari bilan mos kelishi lozim. Bankka qaytarilgan 
cheklaming (foydalanilmay qolgan) summasi 5520 “Chek daftarchalari” 
schyotining kreditida 5110 “Hisob-kitob schyoti”, 5210 “Mamlakat 
ichida valyuta schyotlari”, 5220 “Chet eldagi valyuta schyotlari” va 
boshqa schyotlar bilan bog‘langan holda aks ettiriladi.
Kreditor korxonalar bilan hisob-kitob qilish uchun korxona 
xodimlariga 
hisobdorlikka 
berilgan 
chek 
daftarchalaridagi 
mablagMaming harakati ustidan nazorat tezkor ravishda yuritiladi.
5520 “Chek daftarchalari” schyoti bo‘yicha analitik hisob har bir 
olingan chek daftarchalari bo‘yicha yuritiladi.
5530-“Boshqa maxsus schyotlar”da bankda maxsus saqlanadigan 
maqsadli moliyalashtiriladigan (tushumlar) m ablag‘lar, shu jumladan 
ijtimoiy muassasalar, obyektlar (bolalar bog‘chasi va boshqalar)ni 
saqlash uchun ota-onalardan, o ‘zga foydalanuvchilar va boshqa 
manbalardan kelib tushgan pul m ablag‘lari; korxonaning talabiga ko‘ra 
alohida schyotda yig‘iladigan va sarflanadigan kapital qo‘yilmalami 
moliyalashtirish mablagMari; davlat idoralarining subsidiyalari va shu 
kabilaming harakati hisobga olinadi.
Korporativ kartochkalar bo‘yicha hisob-kitoblaming buxgalteriya 
hisobi 5530 “Boshqa maxsus schyotlar” pul mablagMarini hisobga 
olishning maxsus hisobvaragMda yuritiladi. Korporativ kartochka tutib 
turuvchisi uni olgan kundan boshlab 
10 kundan kechiktirmay 
buxgalteriya oldida undan sarflangan mablagMar to ‘g ‘risida hisobot 
berishi shart. Buyruq bilan hisobot uchun kam muddat, masalan, - har 
kun har bir ish kuni oxirida deb ham belgilash mumkin.
Agar kartochkadan xizmat safari xarajatlari toMansa, hisobot 
xodim xizmat safaridan qaytganidan keyin 3 kun mobaynida taqdim 
etiladi.
4230-hisobvaraq kartaning m as’ul tutuvchisi (kompaniyaning 
shtatdagi xodimi) qilingan xarajatlar b o‘yicha hisobot berganidan keyin
175

---

yopiladi (debetlanadi). Bunda ayni nimaga haq to ‘langanligiga qarab 
turli hisobvaraqlar debetlanadi.
Misol uchun, kanselyariya tovarlari xarid qilinganda 1080 
“Inventar va x o‘jalik anjomlari” hisobvarag‘i debetlanadi, agar printer 
uchun tonemi almashtirish bo‘yicha xizmatlar uchun haq to ‘langan 
bo‘lsa, 9420 “M a’muriy xarajatlar” hisobvarag‘i debetlanadi.
Korxonaning ajratilgan bo‘linmalarga bankda joriy xarajatlami 
(mehnat haqi, alohida xo‘jalik xarajatlari, xizmat safarlari va shu 
kabilar) amalga oshirish uchun ochilgan joriy schyotlarda ushbu 
ko‘rsatilgan mablag‘laming harakati alohida schyotda aks ettiriladi.
5530 “Boshqa maxsus schyotlar” b o ‘yicha analitik hisobni tashkil 
etish 0 ‘zbekiston Respublikasi hududi va chet eldagi boshqa maxsus 
schyotlardagi pul mablagMarining naqdligi va harakati to ‘g ‘risidagi 
m a’lumotlami olish imkoniyatini ta’minlashi lozim.
7.6-jadval