А. А. Исматов, Т. А. Отакузиев, Н. П. Исмоилов, Ф. М. Мирзаев



Download 13,25 Mb.
Pdf ko'rish
bet17/198
Sana17.07.2022
Hajmi13,25 Mb.
#816126
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   198
Bog'liq
Исматов Ва б Ноорганик материаллар

fh lu t
 
куритгич вагончаларидан олиниб, 
махсус вагонлар ёки махсус хоналарга жойланади. Сунгра 
у пиширилади. Бу максадда турли-туман печлардан кенг 
фойдаланилади.
Курилиш 
fhllith
 
олиш учун ишлатиладиган масса тар­
кибига эриш температураси паст булган моддалар кири- 
тилишига карамасдан гиштнинг пишиш ва каттик тошга 
айланиш температураси хдли \ам юкорилигича — 1170— 
1370 К атрофида колмокда. Шунинг учун гиштлар махсус 
утдонда, яъни айланма ва туннель печларида куйдирила- 
ди ёки автоклавларда пар билан ишлов берилади. Утга чи­
дамли 
fhijjt
 
таркибига эриши кийин булган каолин туп- 
poFH , 
юкори температурага чидамли 
to f
 
жинси ва сунъий 
моддалар кирганлиги сабабли улар куйдирилаётганда тем­
пература анча юкори — 1620—1770 К атрофида булади ва 
улар асосан туннель печларда тайёрланади.
Хозирги замонавий 
fhilit
 
куйдириш печлари гигант 
иншоотлардан иборат булиб, уларнинг майдони унлаб, 
\атто юзлаб квадрат метрни ташкил килади. Мисол тари- 
касида айланма печнинг \ажми 950 ва туннель печнинг 
хджми 315—440 м3 ни ташкил килишини эслатиш кифоя. 
Улар электр токи, газ ёки мазут оркали иситилади. Бундай 
печларнинг 1 м3 х^жмидан бир ойда 1500—5000 дона гишт 
олинади. Битта 100 куб метрлик \аж мни ташкил этган 
печдан йилига олинадиган гишт ма.\сулоти 25 миллион 
донани ташкил этади. Яиттларни куйдириш вакти эса 24 
соатдан 72 соатгача давом этиши мумкин.
Хозирги пайтда силикат риштларни пишириш катта 
\ажмли автоклавларда амалга оширилади. Ишлов беришда 
кулланиладиган бугнинг температураси 420—479 К булиб, 
босим 7—8 атмосферани, автоклавда ишлов бериш вакти 
эса 14—16 соатни ташкил этади. Факат шундай шароит 
яратилгандагина кум охдк ва сув билан кимёвий реакция- 
га киришади, гиштнинг муста\камлигини таъминловчи 
монокальцийли гидросиликат минералини ^осил килади.


Эффектив 
fullit
турлари \ам хулди курилиш ппнти син- 
гари айланма ва туннель печларда пиширилади. Уларни 
куйдириш нинг узига хос афзалликлари бор: 20—25 
%
ёкилги тежалади, куйдириш вакти бир мунча кис карали, 
гишт вагонларини силжитишга кетган энергия камаяди ва 
хрказо.
Ч инни-со п о л буюмлари ишлаб чикаришда \а м хом 
ма\сулотларга термик ишлов бериш купинча туннель печ­
ларда амалга ошади. Аммо гишт каби ма\сулотларга ула- 
рок термик ишлов икки стадияда олиб борилади. М аса­
лан, хужалик-маиший чинниси аввал 1170—1220 К тем- 
пературада куйдирилали, сунгра сирланади ва 1570— 1620 К 
да иккинчи марта куйдирилади. Ма\сулот юзаси буялган 
ва олтин сувида безакланган булса, у \олда учинчи тер­
мик ишлов берилади. Сопол буюмлари олишда эса б и ри н ­
чи куйдириш жараёни иккинчисига нисбатан ю корирок 
температурада олиб борилади. Шу сабабли тайёр ма\сулот 
бир оз говак булиб сув шимишга мойил булади.
Шиша олиш технологиясида \ам хомашё сифатида тар­
киби кремний (IV) оксидига тугри келадиган кум, кальций 
оксиди булган о\актош, мармар ёки бор, таркибида натрий 
ёки калий оксиди булган сода ёки поташ ишлатилади.
Шишаларга ранг беришда эса аралашмага титан (IV) 
оксиди, неодим (III) оксиди, церий (IV) оксиди ва шун- 
га ухшаш реактивлар кушилади. 
Кум
ва бошка моддалар 
ш ишаларнинг рангини бузувчи гемир бирикмаларидан 
кимёвий усуллар ёки магнитли сепараторлар ёрдамида то ­
заланади. Сунгра материаллар ажратиб олиниб, махсус ка- 
мерали куритгичларда куритилади, элакларда эланади, 
автоматлашган тарозида тортилади, «Эйрих» деб аталади- 
ган машинада кориштирилади ва прессларда брикетлана- 
ди. Шундан кейин улар электр токи билан ишловчи транс- 
портларда горшокли, протокли ёки протоксиз ванна пе- 
чига туширилади. Печь ичидаги температура газ ёки мазутни 
ёкиш, электр токини электродларга узатиш оркали \осил 
Килинади (1670—1770 К булади). Бир неча соатдан сунг 
юкори температурали шиша «бутка»си турли-туман ма­
шиналар ёрдамида колипларга солиниб ишлов берилади. 
Стакан, када\, ваза, гул дон ва бошка буюмлар колипдан 
чикарилгач, аста-секин совитилади. Бу жараёнларда ши- 
шанинг ички кучланиши секинлик билан йукола боради.


Шундан кейин шиша бадиий цехга юборилиб, унга накди 
ёки раем чизилади ёхуд тугридан-тугри сайцаллаш станок- 
лари га йул олади.
Шишаларга сай^ал бериш ва ялтиратиш жараёни асо­
сан Ш ПС-73, М П С - 1000 станокларида бажарилади. Аб­
разив материал сифатида кичик улчамли 
к ум
, корунд, 
наждак, олмос, пемза ва хрказолардан, ялтиратиш учун 
эса жуда майда булган крокус, полирит каби кукунлар- 
нинг суспензиясидан фойдаланилади. Станокнинг сай- 
кдллаш диски — чуяндан, ялтиратиш диски эса жун вай- 
локдан тайёрланади.
Ишлов беришда 
\ар
хил концентрацияли кислоталар 
ишлатилади. Масалан, биллур шишалари полировка кили- 
наётганда 40 % ли плавик кислота билан 96—98 % ли суль­
фат кислотадан фойдаланиш мумкин. Кимёвий ёки механик 
ялтиратиш жараёнидан кейин ма^сулот ялтираб, жилвала- 
ниб туради. Шундан сунг ма\сулотлар жойлаш булимига, у 
ердан эса тайёр шиша буюмлар омборига жунатилади.
Биз бу ерда шиша (ойна) тахтаси технологиясига як,ин 
шиша олиш усулини баён килдик. Ш ишанинг бир тури- 
дан иккинчи турига утилганда ушбу схема кисман узгари- 
ши мумкин. Масалан, оптика шишасини олишда ма\су- 
лот бир марта эмас, балки икки марта узок, муддатда (50— 
70 соатлаб) 
отжиг (кучлан и ш н и
йукотиш ж араёни) 
килиниб, кучланишлардан холи к,илишни эслатиб угиш 
бизнингча кифоя. Таркиби натрийли силикат ёки калийли 
силикатдан ташкил топган ва паст температурада пишув- 
чи шишаларни ишлаб чикаришда эса отжиг жараёнини 
куллашга урин йук. Ёки идиш (тара) максадларида олина- 
диган уч ёки турт компонентли шишаларда механикавий, 
кимёвий ёки бадиий ишлов бериш жараёнининг бутунлай 
йукдиги \ а м юкоридаги фикримизни тула тасдикдайди. 
Ш иша-кристалл ма\сулотларини ишлаб чикаришда \ам
отжиг оркали кучланишни йукотиш жараёнига урин йук.

Download 13,25 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   198




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish