А. А. Ашрабов, 10. В. Зайцев

а
, 
б, в).
З а р у р и я т б у л с а т у ­
синлар б е л бо гл ар билан ку ча йт ирила ди.
Ту с инла рнин г м у с т а ^ к а м л и г и к у й и д а г и формулалар 
т е к ши ри ла д и :
лл
^
Я у
 Тс»
Асосий
11.4- раем. Тусинли ораепманинг конструк- 
цияси:
а
—т^синнинг плани, 
б
— ц ават т^синларининг бирик- 
тирилиш и, 
в
— тусинларнинг бир хил ю зада бирик- 
тирилиш и, 
г
— тусинларнинг деворлар га тиралиш и
М
^ Ит1п
=
- 2 £
п
< Я , Т с
билан
(11.5)
(
11
.
6
)
б у е р д а :
М
ва т —э г у в ч и мо ме н т ва дисоблаш йули билан б елг и-
л а н а д и г а н н а г р у з к а л а р д а н к е с и м г а т у ш а д и г а н уринма к у ч л а ни ш -
лар; 
№п.т1п
— н етто,
яъни 
т е ш и к л а р
( у ла р б ул га н
т а ^ д и р -
д а ) ни ^исобга о лг а н ^олда к а р ши ли к ла р моменти; /?у — матери- 
а лнинг си^илиш ва ч уз и л ишг а дисоблаш йули билан белгилана-
271

---

05
^.1
•<\
ч - Т
_<э
Нейтрал у к, 
5»'
бтах
у Сицилии/
Чузи-
лиш
*}
м у /
1х
я
ДасгплаЗпи / 
х;олат 
/
б}
и г .
Д еВорча Б е л о о гл а р '
Т
У//УЛ 
\7
Б и ки р л и к 
\к,оВурэалари
Таянч цовурзасц
<
'Ш
1 - 1
урзунлин 
йуцолгандаги 
деформация - 
л анган х,олат
Н .5 -расм . Пулат тусинларни ^исоблашга оид чизма;
а —
п рокатга цилинган тусиннинг кесими ва а кучлани ш лар эпюри, 
б —
т^син ум ум и й туррун ли - 
гининг йуколиш и, 
в
— п ласти к деф ормацияларни н азарда т у т га н холда *исоблаш да, 
а
—кучл ан и ш ­
лар эпюри, г — п айванд тусиннинг конструкци яси
д и г а н царшилиги, <3 — к у н д а л а н г к у ч ;
/ — кесимнинг н е й т р ал
у к к а нисбатан б рутто инерциясининг моменти; ¿ — я р им к е с и м ­
нинг нейтрал у к к а нисбатан с т а т и к моменти;
Ь
— деворн инг ка* 
линлиги;
Н3
— ма териалнинг цирцилишга ■
^исоблаш йули билан 
б е л ги л ан а ди г ан царшилиги.
Болтла р у ч у н т е ш и к л а р ^илиш оцибатида т у с и н де в о ри к у ч -
сиз ланг анлиг и у ч у н ( П . 6 ) д а т ни а к о э ф ф и ц и е н т а к у п а й т и р и ш
шарт; а нинг мик;дори к у й и д а г и ф о р м у л а д а н аникланади:
а
=
а/(а — а),
б у е р д а :
а
— т е шик ла р цадами;
с1
— т е ш и к л а р д и а ме т р и.
272

---

Э г и л у в ч а н э л е м е н т л а р н и п л а с т и к д е ф о р м а ц и я л а р к у ч а й -
г а н д а ^ и с о б л а ш . Бунинг у ч у н э л е м е нт г а ишлатилган п у л а т бе- 
к а м и - к у с т эластик- пластик м ат е р иа л , элементнинг н а г р у з к а к у т а -
риш х у с у с и я т и ку чла нишн инг барча ф иб ра ла ри д а цу ни мс из лик 
че г ар ас иг а е т г а н д а тамом б у л а д и д е б т а х м и н цилган 
^ о л д а
Хисобланади.
Ку р ила ё тга н ^олатда к е симнинг барча фибралари к у ни м си з -
л и к боск;ичида ту р иб ди, ш у с абабли у ла рнинг у з у н л и г и д оимий 
к у ч л а н и ш д а н уз г ар иши му мк и н . Э г и л у в ч а н эле ме нт н е й т р ал у к; 
атрофида шарнир у к и а г ро ф и д а г и д е к б урилиб кетиши м у м к и н .
Шу н и н г у ч у н у п л а с т и к л и к 
ш а р н и р и 
ёки 
п л а с т и к
ш а р н и р дейилади. Пла с ти к л ик шарнири фак ат энг с у н г г и м о ­
ме нт йу на лишид а таъс ир к у р с а т а д и ; э г у в ч и м о м ен т т е с к ар и
й у н а ли шд а таъсир э тг а нд а к у чл а н и ш л а р к а м а я д и , ш у н д а к е с и м ­
нинг фибралари яна эластик б улиб ш ак л л а н а д и в а п л а с т и к л и к
шарнирининг м а в ж у д л и г и т у х т а й д и .
^ ар ши л ик л ар ни н г пластик моменти царшиликларнинг э л а с ти к 
м ом ен т и д а н ж и д д и й р а в и шд а юцори т у р а д и . К а рш ил ик ла р э л а с ­
ти к м ом ен т и д а н пластик моментига утишининг т е г ншли С , ,