A. A. Abduazizov tilshunoslik nazariyasiga

V 
V
 
f 
f
dorsal
s 
s 
z  z 
d 
t 
s 
n 
1
alveo­
lyar
t
d
1
n
tish
o‘rta
0  -   d
palatal
У  j
sayoz 
к  к 
g  g
chuqur
(uvu­
lyar)
q
g‘
X
h  h
0 ‘zbek  va  ingliz  tillaridagi  undosh  tovushlarning
 
artikulatsiya  usuliga  ko‘ra  tasnifi
Sirg‘aluvchilar  (frikativlar)  (to‘siq,  kuchsiz,  nutq 
organlari jipslashmaydi,  shovqin  hosil  bo‘ladi)
f,  V, 
z, 
j ,   X,  f , 
s,  sh, 
y , 
h, 
g‘  f,  v,  s,  z,  3 ,
1,
 0, 6,  h
Jip
sl
ash
uv
ch
ila
r 
(n
ut
q 
o
rg
a
nl
a
ri
 
jipslashadi, 
zi
ch
, 
k
u
ch
li
 
to
‘si
q
 
ho
si
l 
b
o
‘ladi)
Portlovchilar  (shovqin  kuchli)
p,  b,  t,  d,  k,  g,  q 
p,  b,  t,  d,  k,  g,  .
Affrikatlar  (shovqin  kuchli,  port- 
lovchidan 
boshlanib 
sirg‘aluvchi 
tovush  bilan  tamomlanadi)
tsh  (ch), 
dj  0 ), 
ts  (s) 
tj 
df
S
o
n
o
rla
r 
(s
o
n
a
n
tl
a
r)
 
(s
h
o
v
q
in
g
a 
q
a
ra
g
a
n
­
da
 
to
n 
us
tu
n 
kelad
i)
burun
ш,  n,  ng,  m,  n, 
Ц
yon
1
titroq
r
o ‘rta
W,  Г, 
j
Eslatma:  jadvallar  rus  tilidagi  undoshlaming  tasnifmi  ham
 
ko‘rsata  oladi.  Ular  deyarli  o ‘zbek  tili  undoshlarining jadvallar-
 
da  ko'rsatilgan  belgilariga  o'xshaydi.  Biroq  rus  tili  undoshlari­
ning  tasnifida  yumshoq  va  qattiq,  bir  fokusli  va  ikki  fokusli
 
undoshlami  alohida  ko'rsatmoq  kerak.

---

Jarangli 
(tovush  pay­
chalari 
titraydi)
о ‘zbek  tili:
b,  d,  g,  v,  z, j,  y,  g‘,  dj,  (j)
rus  tili :
б,  бь,  Д, 
ДЬ,  В, 
ВЬ,  3,  зь,  ж,  жь
Ingliz  tili:
b,  d,  g,  v,  z,  3,  d
Jarangsiz 
(tovush  pay­
chalari titra- 
maydi)
о \zbek  tili:
p,  t,  k,  q,  tsh(ch),  ts(iu),  x,  f ,s,  sh  / h /
rus  tili:
п,  пь,  т,  ть,  к,  кь,  ч,  ц,  х,  ф,  фь,  с,  сь,  ш,  щъ
ingliz  tili:
р,  t,  k,  f,  0,  s,  J,  tj,  / h /
Eslatma:  /h./,
  /h /  undoshlari  ko‘proq  jarangsiz  va  ba’zan
 
jarangli  holatda  uchraydi.  Shu  sababli  ulami  qavs  ichida  kelti-
 
rildi.  Undoshlar  doim  jarangli  va  jarangsiz  juftlariga  ega
 
bo'lavermaydi.  Masalan,  o'zbek tiUdagi  (q),  rus tilidagi  (ch),  (x)
 
o‘z  juftlariga  ega  emas.  0 ‘zbek  tilidagi  (x)  ning  jufti  (g‘)
 
hisoblanadi.
NUTQNING  FONETIK  BO‘LINISHI
Nutqda  tovushlar  alohida  holda  talaffuz  etilmaydi.  Ular
 
ma’lum  tartibda  ketma-ket  birikkan  holatda  bo‘ladi.  Demak,
 
nutq ketma-ket kelgan  tovushlarning  yig'indisi yoki zanjirsimon
 
ulanishidan iborat bo'lib,  u  talaffuz  davriga  ko'ra oldinma keyin