A -ishning tartib soni va nonii

/AJtsh JVs 32. SCNIQLASH





Masalan, topilgan gemoglobm nui|iloii /j'A'inoglobin ko'rsatgichi bo'yicha, yani 16,7-100% topilgan gemoglobin inu|ilin i ■•Imni nccha % idan iboratligini/60%, eritrotsitlar 4000000, normada Hb 100%. n iiiui'ullnr 5000000 bo'lsa,


Tenglamadan ko'rinadiki lo|>il))iin llb ko'rsatgichini 5 ga ko'paytirib, eritrotsitlar sonining birinchi uchla riii|imii)'n bo Im'ia, qonning rang ko'rsatgichi topilar ekan.

topilgan Hb miqdori /gemoylobin ko isaiichi bo'vicha/ x 5 ^QRK~ topilgan eritrotsitlar sonininp bn im lu uchla raqami

G. Ilgarigi ishlarda topilgan llb nuqdoii va eritrotsitlar soni asosida qonning rang ko'rsatgichini aniqlang va xulomi i luqiu mg.

'yV.'ish JVo34. KON OQISH DAVt )MIV l,lt;i VAQTINI ANIQLASH.

B. Qon oqishi qanday vaql mnlmviniln lo xtashini aniqlash.

V. Barmoq jarohatlangandun so m> lilii qog'oziga har 30 sek.da bir martadan qon izlari qolmaguncha tekki/iluili h,iiinnq jarohatlangandan qog'ozda dog' qolmaguncha bo'lgan vaqt, dog'lm souini m •.rk-ga ko'paytirish bilan topiladi. Bu vaqt qon oqish davomiyligini ko’ rsutmli

G. Filtr qog'ozdagi har xil o lt buiiiikii'i qou lomchiiarini chizing. Qon oqish davomiyligini norma bilan solishtirib i/olilnm'

/^Ai'ish JV»35. QONNING IVISII VAQTINI ANIQLASH.

B. Qonning ivish vaqtini imlqliisli u*mlnu o'iganish va qon ivishining nazariy asoslarini hamda ahamiyatini o'/hwliliii'ili

V. Qon olish usuliga binonn, bmiiioqilim cliiqayotgan qondan parafmlangan oynaga bir tomchi tomiziladi va VHqiya qionltiili. Ilar 30 sek.da qon tomchisidan skarifikator uchini o'tkazib turiladl va iuumk m luila ipchalar ilinib chiqa boshlagan vaqti aniqlanadi. Qon tomchisinl nviimluinn bimi/ish va ipchalar hosil bo'lish oralig'idagi vaqt - qonning ivish vaqtl lilnoblimmh

Qon ivish vaqtini Mac v# Magio unulula ham aniqlash mumkin. Buning uchun soat oynasiga I tomchi va/cllo moy louii/iludi. Jarohatlangan barmoqdan, kapillyar nay /ichki qismi vazclln iimv bilim numlangan/ yordamida taxminnn ] tomchi qon so'rib olinadi va snnt ovimuiiliq>i vu/elin moy tomchisi usligu puflub chiqariladi. Vaqt belgilanib, h«r '} mliiul omlig'ida shu qon lomchisi kapillyar naychaga so rib, qayta chiqarlb Imllmli Mu'lum vaqtdan kcyin qon tomehisi kapillyar naychaga so'rilmay qolmll Qon bmn liisi tomi/ilgandan naychaga qayta so'rilmay qolgungacha bo'lgan vaql, qim ivhb vaqti deb hisoblanadi. Ilavo liarorali 15-25° bo'lganda, odam qonining Ivlsli Viiqli »lm ii'iulda S-12 minutga leng bo'lmli G. Topilgan qonning ivisli vnqtiul vo/mu va xulosa hcring.

QPK =


80 4000000 80*5001)0(11) Kdi'. '100

100 ‘ 5000000 ~ 100.v'»0()0(imi 10(1 x I '100

I I





i






.JL. Ish Nf 36. QON GURUHLARINI ANIQLASH.

B. Odant~q(Sn guruhiarini AVO sistemasi bo'yicha aniqlash usulini o'rganish va qonni guruhlarini bo'linishini nazariy asoslarini o'zlashtirish.

B. Qon guruhlarini aniqlash I, II, III gr. standart zardoblari asosida bajariladi. Zardob, qon ivigandan keyin laxtani siqilishidan so'ng ajralib chiqadigan suyuq qism bo'lib, qon plazmasidan o'zida fibrinogen saqiamasligi bilan farqlanadi. Zardobni I guruhida a, p, II guruhida p va III guruhida a aggiyutininlari bo'iadi.

Qon guruhini aniqlash uchun barmoqdan chiqayotgan qondan toza va quruq buyum oynasining /sirlangan chinnining/ uch joyiga yirik tomchidan I, II, III guruh standart zardoblari maxsus pipetka yordamida solinadi va ulaming yoniga bir tomchidan tekshiriluvchi qondan tomiziladi. So'ngra ikkinchi toza buyum oynasini burchaklari bilan qon bilan zardoblami aralashtirib chiqiladi. Bunda bitta tomchini aralashtirgan burchak ikkinchisiga tegmasligi shart. Natija 3-5 minutdan co'ng ko'riladi. Bu davrda oynani qimirtatib turilsa, natija yaxshi chiqadi.

Tomchiiarning uchchalasida agglyutinatsiya jarayoni sodir bo'Imasa /zardob bilan aralashtirilgan qon o'sha holatda qolaversa/ tekshirilgan qon I guruhga tegishli bo'ladi. Agar I va III guruh zardoblari solingan tomchilarda agglyutinatsiya sodir bo'lib, /qon shaklli elementlari to'p-to'p bo'lib plazmadan ajralib qoladi/ II guruh zardobi solingan tomchida bo'lmasa, qon II guruh hisoblanadi.

Agar, I va II gumh zardoblarida agglyutinatsiya kuzatilib, III da kuzatilmasa, qon III guruh bo'ladi. Agar har uchchala tomchida agglyutinatsiya kuzatilsa, qon IV gumhga mansub bo'ladi.

G. Zardob va qon bilan bo'lishi mumkin bo'lgan 4 xil agglyutinatsiya jarayonlarining sxemasini chizing. Tekshirilayotgan qon qaysi guruhga mansubligini ko'rsatuvchi jarayon sxemasini alohida belgilang. Guruhdagi barcha talabalarning qon guruhlari aniqlab, har qaysi qon gumhiga tegishli %lar miqdoriij>t©f^ing va izohlang.

f j^IsjM)4 37. QONNING REZUS OMILINIANIQLASH.

V-JkOdam qonining rezus omilini aniqlash usulini o'rganish va uning nazariy asoslarini o'zlashtirish.

V. Buyum oynasining ikki joyiga bir tomchidan barmoqdan chiqayotgan qondan olib, tomchilarni biriga pipetka bilan antirezusli va ikkinchisiga kontrol zardob tomiziladi. Qon va zardob aralashtiriladi, bunda birinchi tomchini aralashtirgan oynani burchagi ikkinchisiga tegmasligi shart. Reaksiyani tezlashtirish maqsadida shu buyum oynasi 5 minut kaftda ushlab turiladi. Ish natijasi antirezusli tomchida agglyutinatsiya bor yoki yo'qligiga qarab aniqlanadi.

G. Buyum oynasidagi jarayonni chizing, ularni belgilang va nazariy izohlang.

OON AYLANISH BO'LIMI

1. 
   Ish 38. KARDIOGRAFIYA - BAQA YURAGINISIKLIK FAOLIYA-
   

TINI QAYD QILISH.

2. 
   Baqada, yurakning siklik faoliyatini yozishni o'rganish. Yurak siklini analiz qilish va uning mohiyatini o'zlashtirish.
   

V. Tajriba -N«2 dagi kabi yurak luuakailari /kardiogramma/ yoziladi.

G. Yozilgan kardiogramma va yozuvchi moslamani chizing. Kardiogrammada yurak sikli davrlarini /sislola-diastola/ beigilang va izohlang.

1. 
   Ish X® 39. YURAK AVTOMATIYASI. SINUS TUGUNINING
   

YETAKCHILIGL

2. 
   Yurakda avtomatiya xususiynti mayjudligini isbotiovchi va bunda sinus tugunining yetakchi ekanligini ko'rsmiivchi lajribani bajarish, hamda uni nazariy o'zlashtirish.
   

B. Baqani xarakatsizlantirib ko'krak-qorin bo'shlig'i ochiladi, yurakni ehtiyotlik bilan venoz sinusini jarolnitluinny tanasidan ajratib olib, Petri idishidagi Ringer eritmasiga solinadi va bir miiiiildngi qisqarishlar soni aniqlanadi. Yurakni venoz sinusiga isitilgan va sovitilgmi shisha tayoqcha ta’sir etib, har gal uning qisqarishlar soni sanaladi. Yurak vcnn/ simtsini jarohatlagandan so'ng yurakning urishdan to'xtagani kuzatiladi.

G. Tajriba natijalarini yozing, ulmiii nazariy asosda izohlang.

1. 
   Ish X®40. YURAK AVTOMA IIYASIGA HARORATNING TA’SIRI
   

(GASKEL TAJRIBASI).

2. 
   Baqa yuragining sinus va nli nivrnd iknlyar tugunlariga sovuq va issiq harorat ta’sirini kuzatish.
   

V. Baqa yuragi kardiogramma yo/iivi)',n moslanadi. Yurak asosiga sovuq suvda turgan shisha tayoqcha tekkizilib, I iiiim dan so'ng kardiogramma yoziladi. Shuningdek, shisha tayoqchani issiq suvgn (17 -10°) solib tajriba takrorlanadi. Tajriba shisha tayoqchani atrioventrikulyar liigiinp,ii (bo'lmacha va qorincha chegarasiga) tekkizish bilan takrorlanadi.

G. Normadagi, hamda sinus vn nliiovrnliikiilyar tugunlariga sovuq va issiq harorat ta’siridagi kardiogrammani chi/ing (ttiiigiin natijalarga izoh berine.

1. 
   Ish JV« 41. YURAK MUSIIA(.ININ(. RI I RAKTERLIGI VA
   

EKSTRASISTOLA.

2. 
   Yurak siklik faoliyati daviiiln iiiiiug qo'/g'aluvchanligi o'zgarishini va ekstrasistolani qayd qilishni tajrihmlu o iumnsli va uning nazariy asoslarini o'zlashtirish.
   

V. Baqa kardiografiya usulign layyoilniimli /isli N® 2/. Yurakni ta'sirlash uchun elektrodlarning birini /keng plastinktttti/ tnjtd'n tnxtitchasiga yotqizilgan baqaning ostiga, ikkinchisini (erkin harakat qlluvdil clokliod) yurak qorinchasiga tckkizib qo'yiladi. Elektrodiar stimulyatorga ulnnml! Siiimilyutor dastalarini 400 chastotuga, fal apparatga qo'yiladi. Orqadagi "fnl n|i|itum" koniakliga ulanadigan klemmalarga kalit ulanadi. Tok kuchlanishi o'rtltcliii holnip.it qo'yiladi. Kardiogramma yozisli jarayonida yurak sikli - sistola va diantoln ditvilttiuln kalitni ulab-uzib, yakka ta'sir berish natijasida ekstrasistola /yurukitl nnvlmlilmi tm.li(|iiri qisqarishi/yozib olinudi.

G. Olingan kardiogrammani eknlmnlNtoln lulmi birgalikda daflargu chizing Ekstrasistola yurak faoliyatining qnynl il«viMn IiomI ho'lganligini qayd qiling va nazariy asosda izohlang.

1. 
   Ish JVs 42. YURAK O'TKAZUVCHI SISTEMASINING ANALIZI /STANNIUS
   

TAJRIBALARl/.

2. 
   Yurak o'tkazuvchi sistemasi qismlarining avtomatiyasi turiicha ekanligini isbotlovchi tajribani bajarish. Avtomatiya gradiyentining nazariy asoslarini o'zlashtirish.
   

V. Baqa ko'krak qafasi ochiladi. Kichik ko'z pinseti yordamida aorta tagidan ip o'tkazilib yurak ko'tariiadi, sinus bilan bo'lmacha o'rtasidagi oq chiziq ustidan ip biian bog'lanadi. Bu Stanniusning birinchi ligaturasi /bog'lami/ deyilib, sinus bilan bo'lmachani bir-biridan ajratib qo'yadi. Bunda sinus ilgarigidek ishlab turgani holda, bo'lmacha va qorinchalar qisqarishi to'xtaganligi kuzatiladi. Biroz kutib, yurakni pinset bilan 2-3 marta turtib qo'yilsa, u yana ishlay boshlaydi, lekin qisqarish chastotasi sinusnikidan kam bo'ladi. Agap qorincha bilan bo'lmacha qisqarishidan avval uiar orasidan ip bilan bog'lab salgina siqilsa, yani Stanniusni II ligaturasi qo'yilsa, yurak qisqara boshlaydi. Bunda ligaturanining qo'yilishiga qarab yoki bo'imacha, yoki qorincha qisqaradi, chastotasi kamayadi. Uchinchi ligatura qorinchaning uchiga qo'yiladi va yurak uchini qisqarmasligi kuzatiladi.

G. Yurak o'tkazuvchi sistemasi va ligaturalar qo'yish sxemasini chizing. Olingan natijalar asosida yurakning turli qismlari avtomatiya gradiyentiga baho bering va sinus tuguni yetakchi ekanligini izohlang.

Alsh JVs43. YURAKNI MEXANBK TAtSIROTGA SEZGIRLIGI.

B. To'xtatilgan yurakka mexanik ta'sir ko'rsatilganda uning avtomatik qisqarishiarini tiklanishini tajribada bajarish va bu hodisaning tibbiyotdagi ahamiyati haqida nazariy biiimga ega bo'lish.

V. Odatdagidek ko'krak qafasi ochilgan baqa yuragiga Stanniusning birinchi ligaturasini qo'yib, u to'xtatiladi. Yurakni ohista pinset uchi bilan turtilsa, qisqarish kuzatiiadi.

G. Olingan natija asosida hulosa chiqaring.

Yurak uchi turtkisini joylanish sohasini aniqlashni o'rganish va uning
kelib chiqish sabablarini o'zlashtirish.

V. Tekshiriluvchi kiyimi beligacha yechiladi. Chap tomondan ko'krakni o'rta

o'rnrov chizig'i bo'yicha V qovypg'a oraliq sohasiga tekshiruvchi kaftini qo'yib
biroz bossa, yurak uchi turtkisi seziladi. Normada bu soha chap tomonda V
qovupg'a oralig'ida, o'rta o'mrov chizig'idan 1 sm ichkaridajoylashgan bo'ladi.

G. Ko'krakni qovurg'alarini rasmini chizing, yurak turtkisi seziladigan

sohani belgilang. Olingan natija asosida xulosa chiqaring.

@ Ish JY® 45. YUPAK TONLARINI ESHITISH- AUSKULTATSIYA.

B. Yurak faoliyati natijasida hosil bo'ladigan tonlami eshitish usulini
o'rganish. Tonlami kelib chiqish mexanizmlarini nazariy asoslarini o'zlashtirish.

V. Yurak tonlari talabalarda fonendoskop yordamida eshitiladi. Fonendoskop-

tovushni qabul qilib oluvchi voronkaga va eshitish uchun quloqqa tiqib
qo'yiladigan oliva bilan tamomlanuvchi 2 ta rezina naylardan tuzilgan. Tovushni
kuchaytirish maqsadida voronkagacha plyonka qoplangan bo'ladi.

Tekshiriluvchi talaba beligacha yechintirilib, ko'kragidagi kuyidagi sohalari

Ish Xs 44. YURAK UCHI TURTKISINI ANIQLASH


26

qalam bilan belgilab chiqiladi;

• 
  chap tomonda, V qovinp.'a omIi/’ inni/> o'rta o'mrov chizig'idan 1 sm o'rta tomonda /yurak uchi turtkisi sc/ilndigan cnlia/ - 1-ton yaxshi eshitiladi /mitral klapan/;
  
• 
  to'sh suyagining pastki i|isinidn, lig'simon o'siq ustida 1-ton yaxshi eshitiladi /3 tabaqali klapan/;
  
• 
  to'sh suyagining o'ng tomnnidn ikkinchi qovurg'a oralig'idan 2-ton yaxshi eshitiladi /aorta klapani/;
  
• 
  to'sh suyagining chap lomnuidn ikkinchi qovurg'a oralig'idan 2-ton yaxshi eshitiladi /o'pka arteriyasi klapani/
  

Fonendoskop voronkasi yui|<>i ulngi suhalapga qo'yilib eshitila boshlanadi. Bunda bu sohalardan har ikkulii Innlni liam eshitiladi, lekin ularni bir-biridan qo'yidagicha farqlanadi:

1. 
   Hap qaysi ton o'ziga xos soliiilnida yaxshiroq eshitiladi.
   
2. 
   1-ton 2-tonga nisbatan u/oqioq davnm etib, bo'g'iqroq bo'ladi.
   
3. 
   1-ton bilai 2-ton ornsidngi vaql 2-ton bilan keyingi siklning 1-toni orasidagi vaqtdan qisqaroq bo'ladi.
   

Ishni tekshiriluvchi 10 ninrlii n inih itirgunda so'ngham takrorlanadi.

G. Ko'krak qafasi qovurg'iihuiiiing sxcmasini chizing, yurak va klapanlar proyeksiyasi, tonlar yaxshi cshitiluvi lu iuu|talami belgilang va natijalar asosida nazariy hulosa bering.

(j2 Ish JV» 46. ODAMDA 1,1,1 K IUOKARDIOGRAMMANI QAYD

QILISH - ELEKTROKAKIHOGKAHYA /EKG/

B. Odamda elektrokardiogiiiiiiiiiaiiu nlisli usulini urganish; normal EKG ni analiz qilishni o'rganish. EKG lisldaimi kchb chiqish mexanizmlarini nazariy asosiarini o'zlashtirish.

V. Ish talabalarda elektrokurdinguil uppiiratida bajariladi. Elektrokardiograf - yurak qo'zg'alishidan hosil bo'lmligiin kmhsi/ toklarni bir necha ming marta kuchaytirib, kayd kiluvchi ziimoiiuviv rlcklron apparat bo'lib hisoblanadi. Amaliyotda EKG ni standarl olixli ii'iuli lnlim t|ayd qilinadi. Bunda, plastinka shaklidagi elektrodlar ostiga 2-3 (|nvnl li/iologik critma bilan namlangan doka qo'yib, ikkala qo'lni bilakdan ym|oilgu vn ikkala oyoq boldiriga rezina tasma yordamida birikdriladi. Elektroknidioginlm lok manbaiga ulab, biroz qizigandan so'ng lentani suruvchi mexaniznt inligtt nnliimdi Ecntani surilish tezligi 25 yoki 50 mm/sek ga qo'yiladi. Ulashni o/giiiliinvihi dastani mv ga ko'yib, tok kuchayishini o'zgartiruvchi dastnnl lniinh, nnllivolt knopkasini bosib 1 mv ni amplitudasi I sm ga kelguncha kuclmylli llndi. hu 3 marta yozib olinudi. Dastuni 1 ulanishga kiyib 5-6 yurak sikli yozlb nlimuli, ’m np,ru II va III ulanishlarda hum 5-6 yurak sikli yozib olinadi. Apparnl to xlHlllih elekirodlar yechib oiinadi. Ikkinchi uianishdan olingan EKG ni nnnll/ qllliuidi Himda P; Q; R; S; T lislilari amplitudalari /izopotensial chiziqdim lo m lupm liu/ mv da va R-R; l’-Q; QRS, S-T intervallari sekundlarda hisoblanndl /lnlci vnJliu i hcparasi - lishlarni hosil ho lislii va tugas'n vaqti izopotensial chi/.li|dun o'/gnui boslilangun joyidan hisobluruuli/. R- R ni esa, ularni uchlaridan hisoblttlllh, hu ymuk mkli davomiyligini ko'isnliuli

G. EKG yozilgan lentanl 10 I/ miii /.’ siklni o'z ichigu olgun/ dulhirgii yopishtiriladi va analiz qilinadi.



!


A Ish 47. ODAM YURAGINING ISHINI HISOBLASH.

B. Berilgan ko'rsatgichiar asosida odam yuragining ishini hisoblashni

o'rganish va uning nazariy asoslarini o'zlashtirish.

V. Odam yuragining ishi, berilgan ko'rsatgichlari formulaga qo'yilib hisoblab

A - yurakning 1 minutdagi ishi /KGM/.

YUMH - yurak minutlik hajmi /1/,

O'GB - arteriyalardagi o'rtacha gemodinamik bosirn /simob ustuni, suv ustuniga o'tkazib olinadi. Buning uchun qon bosimi simobning zichligi 13,6 ga ko'paytirilib, 1000 ga bo' linadi/ -

S - qonning yurakdan chiqishidagi o'rtacha chiziqli tezligi /50 sm/cek/.

g - og'irlik kuchining beradigan tezlanishi /9,8/.

Masala: yurakni sistolik xajmi 60 ml. Yurakning I min. urish soni 70. Arteriyadagi o'rtacha gemodinamik bosim 100 mm simob. ust. tcng. Yurakning bir minutdagi, bir soatdagi va bir sutkadagi bajargan ishini toping.

Hisoblab topilgan son 5 ga bo'linsa, yurak o'ng qorinchasining ishi aniqlanadi, chunki kichik qon aylanish doirasida bosim 5 marta kani. Chap va o'ng qorinchalar ishi qo'shilib, yurakning umumiy ishi topiladi. Topilgan yurak ishini 60 ga va 1440 ga ko'paytirib, yurakning soatlik va sutkalik ishi aniqlanadi. Yurakning umumiy ishi uning qisqarish chastotasi 100, 120 bo'lganda ham topiladi.

G. Yurak ishini hhisoblash formulasi, tartibi va berilgan ma'lumotlarni yozing. Yurak ishining harxil holatlardagi o'zgarishlarini nazariy asosda izohlang.

1. 
   Ish JVM8. VAGOSIMPATIK ASAB USTUNINI TA'SIRLAGANDA
   

YURAK FAOLIYATINING O'ZGARISHI.

2. 
   Tajribada baqa vagosimpatik asab ustunini ta'sirlaganda yurak faoliyatining o'zgarishini kuzatish va uning nazariy asoslarini o'zlashtirish.
   

B. Avvalgidek baqa kardiogramma yozishga tayyorlanadi. Aorta o'ng tarmog'i iloji boricha yurakdan uzoqroq masofadan bog'lanadi. Shu joydan yurak bilan aorta orasi tagiga ta'sirlovchi elektrod /Sheyx dastasi/ kiritiladi. Elektrodlar stimulyatorga ulanib, 5-10 Gts chastotali tok kuchlanishi sekin oshirib boriladi. Bunda aorta orqali yurakga o'tayotgan vagosimpatik asab ta'sirlanadi va yurak faoliyatining o'zgarishlari yozib olinadi. Tok kuchlanishi oshirilsa, yurak to'xtaydi. Ta’sirlash davom ettirilsa, bir ozdan so'ng, yurak faoliyati qayta tiklanadi /vagus ta'siridan chiqish/.

G. Kardiogrammalami chizing, kerakii qismiarini beigilab ko'rsating va olingan natijalarni izohlang.

Ko'z sohasidan yupak faoliyatiga bo'ladigan refleksni tajribada
bajarish va uning nazariy asoslarini o'zlashtirish.

V. Ish talabalarda olib boriladi. To'rt nafar talaba birgalikda ishlaydi: 1.

tekshiriluvchi; 2. pulsni sanovchi; 3, ko'z olmasini bosuvchi; 4. soatga qarab


topiiadi.


A = YUMHO'GB


YUMH . S2
2g





Ish JY« 49. DANINI-ASHNERNING KO’Z-YURAK REFLEKSI.


28





buyruq beruvchi.

Tekshiriluvchining tinch xolatda 15 sekunddagi yurak urish soni /puls/ 3 marta sanaladi va o'rtachasi topiladi. Soatga qarab berilgan buyruq bo'yicha bir vaqtda pulsni sanash boshlanadi. Ko'z oimasini bosuvchi, tekshiriluvchining chakkasiga qo'lini qo'yib, ikkala ko'zini barmoq bilan asta-sekin bosadi. Bosganda doimiy bosib turmay, ritmik ravishda kuchaytirilib kamaytirilib turiladi. Lekin, og'ritadigan darajada bosilmaydi. Buyruq buyicha 15 sekunddan so'ng sanash va bosish to'xtatiladi.

G. Olingan tajribalar nalijalarini yozing, farqlarini ko'rsating. Bu refleks yoyini chizing va uni nazariy asosda izohlang.

1. 
   Ish JV“50. BAQANING YURAK FAOLIYATIGA ADRENALIN, ATSETTL-
   

XOLIN, Na⁺, K⁺, Ca^ IONLARINING TA'SIRI.

2. 
   Yurak feoliyatini gumoral yo'l bil;m boshqarilishini tajribada bajarish va ulamingnazariy asoslarini o'zlashtnish.
   

V. TajribaishHs^dagidekbajariladi. Kardiogammani yozish davridayurakka2-3tomchi l%CaCleritmasitomiziladi,o'zgarishlari yo/.ih olinib, 10 sekund davomidagi qisqarishlari sanaladi. Yana kardiogramma yozib olinadi. 2-3 tomchi KCl, atsetilxolin, adrenaiin kabi moddalar ta'siridagi o'zgarishlari ham qayd qilinadi. Barabanni to'xtatib qo'yib, har gal eritnia ta'siridan so'ng, yurak Ringer eritmasi bilan yuvilishi takrorlanadi.

G. Kardiogrammalami chizing. ularning tagiga boshlang' ich holati, ta sir etgan moddalaming va 10 sekunddagi qisqanshlar sonlarini yozib oling va xulosa chiqaring.

B. Odamda tomir urishi - pulsni aniqlashni o'rganish va uning tibbiyotdagi ahamiyatini amaliy va nazariy tomondan o'zlashtirish.

V. Pulsni arteriya yuza va oslida qqattiq to'qima joylashgan joylarda; jumladan bilak, chakka, son, oyoq panjasiga orqa lomondan o'tadigan arteriyalarda yaxshi sezish mumkin. Lekin amaliyotda asosan bilak arteriyasidan aniqlanadi. Buning uchun talabalar bir-birini bilaklarini bosli barmoq tomonida /kaft tomonida/ bilak bo'g'imiga yaqin joyiga uchta 2, 3, 4 barmoqliirini qo'yib salgina bosadilar. Tomir urushini sezganda uni chastotasi, ritmi, tczligi vn haangligi aniqlanadi.

G. Yuqoridagi ko'rsatkichlnr bo'yicha olingan natijalami yozib, hulosa chiqaring.

1. 
   Ish Nfi 52. PULSNl YOZISII-SFICMOGRAFIYA. /Namoyish/
   
2. 
   Pulsni yozish - sligmogrnliya usuli bilan tanishish. Olingan sfigmogrammalami analiz qila bilislt. Sligmografiyani klinikadagi ahamiyatini o'zlashtirish.
   

V. Ish talabalarda sfigmograf'usbobidii biijnriladi.

Sfigmograflar turli konslrtiksiymla bo'lib ko'pchiligi elcktrokardiogriifgii sfigmografik kiritma orqali ulangan ho'lmli. Siigmograf datchik va asbobning nsosiy qismlaridan iborat. Datchik g'ovuk icziiuulan ishlangan voronka bo'lib, nsbob bilan rezina naycha orqali tutashadi. Asosiy qismi liavo to'Iqinlarini elektrik o'zgarishlarga aylantirib beradi.

(^X'lsh Xs51. ODAMDA PULSNI frOMlR URISHINI/ TEKSHIRISH











Elektrokardiograf odatdagidck ishga tayyorlanadi. Datchikni bilak arteriyasi ustigi qo'yib maxsus tasma yordamida biroz siqib mustahkamlanadi. Puls to'lqinlari voronka ichidagi bosimni o'zgartirib asbobda elektr to'lqinlariga aylantiradi. Asbobning chiquvchi simlari ikki kanalli kardiograihing maxsus sfigmografik kirish qismiga ulanadi. Elektrokardiograf galvonometri tebranishiga qarab puls to'lqini signallarini keraklicha o'zgartiriladi. Elektrokardiografni birinchi kanalida sfigmogrammani, ikkinchi kanalida II ulanish bo'yicha EKG ning 35-40 sikli yozib oiinadi.

G. Yozib olingan sfigmogramma va EKG lami ikki siklini o'z ichiga olgan lentadan daftarga yopishtiring, sfigmogrammani analiz qiiing.

Bunda anakrotik ko'tarilish katakrotik tushish davrlarining vaqti /sek/, asosiy dikrotik to'lqinlari va insizura balandligi chastotasini aniqlang. Oiingan natijalar asosida arteriyalar tonusi, yurak klapanlari holati, yurak chastotasini aniqlang va xulosa bering. Sfigmogrammaning kattalashtirilgan sxemasini chizing va belgilang.