9-son –to’plam dekabr 2021 pedagoglar uz 1

pedagoglar.uz
 
360
YER BOSHQA OSMON JISMLARI KABI KOINOTNING BIR 
QISMIDIR 
Rahimova Quvonch 
Xorazm viloyati Urganch Shahar
22-u.umiy órta ta'lim maktabi
Geografiya fani óqituvchisi

Annontatsiya: 
Yer boshqa osmon jismlari kabi koinotning bir qismidir. Koinot 
Yerni o‘rab turgan
mavjud moddiy borliq. Koinot makonda cheksiz-chegarasiz
va zamonda abadiydir. Koinotda osmon jismlari tuzilishi turli xil b
o‘lgan 
tizimlarni hosil qiladi. Shulardan biri Quyosh sistemasidir. Quyosh atrof dagi
sayyoralar, yo‘ldoshlar,
asteroidlar, kometalar bilan bir tizim
bo‘lib 
galaktikamiz Somon yo‘li markazi
atrof da aylanma
harakat qiladi. Somon yo‘li 
galakt
ikasi haqidagi ma’lumotlar astronomi
- 
ya darsligidan Sizga ma’lum.
Quyosh
sistemasidan galaktika markazigacha bo‘lgan masofa 23–
28 ming 
yorug‘lik
yiliga teng. Quyosh galaktikaning chekkaroq qismida joylashgan. Bu
holat Yer uchun juda qulay: u Galaktikaning nisbatan tinch qismida joylashgan
va paydo
bo‘lganidan
buyon fazoviy halokatlarga uchramasdan rivojlanib
kelmoqda. Quyosh sistemasi Galaktika markazi atrofida 200
–
220 km/s tezlik
bilan harakatlanib, 180
–
220 mln yilda bir marta aylanib chiqadi. Yerdagi 200 
mln yil 
–
tektonik siklning davomiyligi hisoblanadi. Bu Yer hayotida tektonik
hodisalarning
ma’lum
ketma-ketligi bilan tavsi
fl
anadigan muhim davr. Sikl
boshida
Yer po‘stining cho‘kishi, qalin cho‘kindi qatlamning to‘planishi, suv osti 
vulqonlarining otilishi ro‘y beradi. Keyin, tektonik jarayonlar kuchayadi,
tog‘lar 
vujudga keladi, materiklarning tashqi ko‘rinishi, qiyofasi o‘zgaradi. Bu esa, o‘z 
navbatida, Yer tabiatining o‘zgarishiga olib keladi.

---