9-son –to’plam dekabr 2021 pedagoglar uz 1

19-son 1 
–to’plam dekabr 2021
 
 
pedagoglar.uz
 
184
Nuklein kislotalar yangi bir biologik modda sifatida 1868-yili shvedsariyalik 
biologik olim Fredrix Misher tomonidan kashf etildi. U yiringni tashkil qiladigan 
qon elementlari-leykotsitlar (yiring hujayralari)yadrosidan fosforga boy 
noma’lum birikmani ajratib olib unga “nuklein” nomini berdi. Ular tarkibida 
fosfat kislota bo`lganligi va kislota xarakteriga ega ekanligi hamda yadrodan 
(yadro lotincha nukleus) 
ajratib olinganligi
, ilgari noma’lum bo’lgan bu 
birikmalarni “nuklein kislotalar” nomi bilan atashga asos bo’ldi. Keyinchalik 
bunga o’xshash moddalar hujayra sito
plazmasida ham topildi.Lekin Fredrix 
Misher ajratib olgan modda sof nuklein kislotalar emas, balki oqsillar bilan 
birikmasi 
–
nukleoproteid edi. Keyinchalik sof holdagi nuklein kislotalarni 1899-
yilda R. Almant hayvon to’qimalaridan, 1936
-yilda A.N.Belozerskiy o`simlik 
moddalaridan ajratib oldilar.Nuklein kislotalarning elementar kimyoviy tarkibi, 
fizikaviy va kimyoviy xossalari yaxshi ma’lum bo’lsa ham uzoq yillar davomida 
ularning hujayradagi tarqalishi, biologik roli aniqlanmay keldi. Bu masalalarga 
faqat 20-yillarning oxirida, yadrosidagi hujayra xromosomalarda nuklein 
kislotalarning bir turi dizoksiribonuklein kislota (DNK) ko`p miqdorda topilishi 
tufayli chuqur e’tibor bera boshlandi [3
-8]. 
Oqsillar biosintezi jarayoni, organizmning irsiy va genetik o`zgaruvchanligi 
mexanizmlari, irsiy kasalliklarning kelib chiqishi va avj olib borishi 
mexanizmlarini tushuntirish uchun nuklein kislotalarning tuzilishi to’g’risidagi 
bilimlar zarur bo’lgan. 1891
- yilda nemis olimi Kossel 
bu moddalarni gidroliz 
qilib
, ular 3 xil komponentdan purin hamda pirimidin qatoriga kiradigan 
geterosiklik azotli asoslar, uglevod va fosfat kislotadan tashkil topganini 
aniqladi. Shuningd
ek u nuklein kislotalarning 2 tipi mavjud ekanligini ko’rsatdi. 
Nuklein kislotalarning hujayrada tarqalishi, bajaradigan vazifasi va tuzilishi 
bo’yicha birbiridan farq qiladigan 2 turi mavjud.
Dezoksiribonuklein kislota (DNK). 

---