18-
bilet biologiya
1)
Lizosomalar (yunoncha - "lizeo" - eritaman, "soma" - tana
degan so'zlardan olingan) uncha katta bo'lmagan yassi tanacha lardir. Diametri
0,4
mkm bo'lib, bir
qavat membrana bilan o'ralgan.
Lizosomada oqsillar, uglevodlar va yog'larni parchalaydigan
40
ga
yaqin gidrolitik fermentlar bo'ladi. Lizosomalar Golji majmuasidan
yoki to'g'ridan to'g'ri endoplazmatik to'rdan hosil bo'lishi mum kin. Lizosomalar oziq moddalarni
aktiv hazm qilish layoqatiga ega
bo'lib, hujayraning hayot faoliyati natijasida nobud bo'lgan hujay ra qismlarini yo'qotishda ishtirok
etadi. Masalan, itbaliqning dumi
lizosoma fermentlari
ta’sirida
yo'q bo'lib ketadi.
Vakuolalar
o'simlik
hujayralariga
xos organoid bo'lib, mem brana bilan
o'ralgan.
Ular
endoplazmatik to'rning g'ovak membra nalari hisobiga hosil bo'ladi. Vakuola tarkibida turli tuman
organik
birikmalar
ra
tuzlar uchraydi.
Vakuola shirasi hosil qiladigan osmotik bosim hujayraga suv ning o'tishini ta’minlaydi va uning
tarang, ya’ni turgor holati ni iujudga keltiradi. Bu o'simliklarni mexanik ta’sirlarga nisbatan
mustahkamligini ta’minlaydi.
2)
Genlarning o'zaro epistaz ta’siri. Fenotipda bir dominant genning
allel bo'lmagan ikkinchi dominant gendan ustunlik qilishi epistaz deb
ataladi. Bu qonuniyatning mohiyatini tovuq zotlarida
pat rangining irsiylanishi misolida ko'rib chiqaylik. Patlari oq rang dagi ikkita tovuq zotlarining
fenotipi bir xil bo'lsa ham, ularning
bu belgi bo'yicha genotiplari harxilligi aniqlandi. Buni tekshirish
uchun har ikkalasiga ham oq patli tovuq zotlari chatishtirildi.
F1 da
hamma duragaylarning pati oq rangli chiqdi.
F1
duragay avlodiiagi xo'roz va tovuqlarni o'zaro
chatishtirib olingan ikkinchi
av
lodda patning rangi bo'yicha ikkita fenotipik guruhga ajralish ku
zatildi. Ularning 13/16 qismi oq patli, 3/16 qismi esa rangli patli tovuq-xo'rozlar ekanligi
aniqlandi.
Shunday qilib, ikkita oq patli tovuq zotlarini chatishtirib olin gan duragaylarning ikkinchi
avlodida yangi belgi (patning rangli
bo'lishi)ga ega bo'lgan
organizmlar
paydo
bo'ldi. Tovuq zotlari da
IICC,
liCC,
liCc, iicc, llcc, licc
genotiplar patning oq bo'lishi ni
ta’minlaydi.
iiCC, iiCc genotiplar esa patning rangli bo'lishini
ta’min etadi. Tovuq zotlarida patning oq yoki rangli bo'lishi ikki juf
t allel bo'lmagan genlarga
bog'liq. Ularning birinchi jufti
Cc
genidir.
Bu genning dominant alleli (CC) va (Cc) holatda patning rangli bo'lishini
ta’minlaydi.
Bu genning (cc) holati patning oq bo'lishiga zamin yaratadi.
Unga allel bo'lmagan ikkinchi juft gen l-i esa,
C-c
genning faoliyatini
boshqaradi. Bu gen ingibitor
gen debatala di
va
II,
I holatlarida patga rang
beruvchi (C) genining faoliyatini
to'xtatadi. Natijada C geni genotipda bo'lsa ham, patning rangli bo'lishini
fenotipda namoyon eta olmaydi va pat rangi oqligicha qoladi. Shunday
qilib, allel bo'lmagan genlarning o'zaro epistaz ta’siridagi irsiylanish
jarayonida ham duragay avlodlarda, ota-ona organizmida bo'lmagan yangi
belgilar paydo bo'ladi.
Genlarning dominant epistaz
ta’sirida
F2 avlodida
1
3:3
,
12:3:1; retsessiv epistazda esa
9AA
nisbatda ajralish ro'y beradi.
3)
DNK da 2500 ta
nuklatit borakan uni
2
ga bo'lamiz chunki DNK ikki zanjirdan iborat
1250
chiqadi uni 0.34 ga ko'paytiramiz=425nm chiqadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |