9-mavzu. Xorijiy investitsiyalarni sug’urtalash va tavakkalchilik (2 soat)

9.3. O’zbekiston Respublikasida xalqaro kafolatlarni qo’llash masalalari
   Xalqaro kafolatlar tovarlar va kapitallar harakatini uzluksiz va doimiy harakat kilinishi ta’minlanishiga xizmat qiladi. Xalqaro kafolatlar import qiluvchilarni sifatsiz tovarlar qabul qilishdan, eksport qiluvchilarni esa tovarlar haqini ololmay qolish xavfidan saqlaydi.

   Xalqaro kafolatlar xalqaro operatsiyalarning barcha asosiy turlarida qo’llaniladi. Jumladan, bularga:

-xalqaro kreditlar bo’yicha beriladigan kafolatlar;

-eksport-import operatsiyalari bo’yicha beriladigan kafolatlar;

-to’g’ri va portfelli investitsiyalar bo’yicha beriladigan kafolatlarni kiritish mumkin.

    Xalqaro kafolatlar markaziy banklar, tijorat banklari, korporatsiyalar, hukumat va xalqaro tashkilotlar tomonidan beriladi. Xalqaro kafolatlar banklar va boshka kafolat beruvchi tashkilotlar uchun muhim daromad manbai hisoblanadi, ammo bular yuqori riskli operatsiyalar hisoblanadi.

  Xalqaro kafolatlarda uchinchi bir tomonning ishtirok etishi shartdir. Aynan mana shu kafolat beruvchi tomonning to’lovga layoqatliligi asosiy masala bo’lib hisoblanadi. Xalqaro kafolatlar xalqaro miqyosda tan olingan sub’ektlar tomonidan beriladi.

   Xalqaro kafolatlarning quyidagi asosiy turlari mavjud:

To’g’ri kafolat - bu kafolat beruvchi tomonning bevosita eksport-import operatsiyalari uchun beradigan kafolatidir. Bunda mazkur to’lov bo’yicha majburiyatlarni to’liq o’z zimmasiga oladi. Bunday kafolatlar to’lov 
talabnomalari bo’yicha hisob-kitoblar, hujjatlashtirilgan akkreditiv bo’yicha hisob-kitoblarda keng qo’llaniladi.

Vositalashgan kafolatlarda kafolat beruvchi o’ziga xos tarzda vositachilik vazifasini o’taydi. Bunday kafolatlar eksport-import operatsiyalarida keng ishlatiladi.

Tasdiqlangan kafolatlar berilgan kafolatlarni tasdiqlash shaklida namoyon bo’ladi. Masalan, bank o’z mijozi bo’lgan import qiluvchining to’lov  majburiyatlari bo’yicha  kafolat bergan  bo’lsa, eksport qiluvchining banki ham ushbu kafolatlar bo’yicha majburiyatni o’z zimmasiga oladi. Bu esa mavjud kafolatlarni tasdiqlash yo’li bilan amalga oshiriladi.

   Xalqaro kafolatlarning yana quyidagi asosiy shakllari ham mavjud:

1.To’lov bo’yicha berilgan kafolatlar.

2.Sifatli mahsulotlar yetkazib berish bo’yicha berilgan kafolatlar (jarima, qo’shimcha xarajatlar).