|
9-Мавзу: Тарих ўқитишда техник воситалар ва кўргазмали
қуроллардан фойдаланиш.
Ҳoзирги замон ўқитувчиси, ўз фани бўйича мутахассислигидан ташқари фанни ўқитаётганда ахборот ва коммуникация технологияларининг барча афзалликларидан бемалол фойдалана оладиган, ўқувчи ва талабаларда бу технологияларни амалда ишонч билан фан ва техниканинг мавжуд янгиликлари уларни ўқув дастурлари ва дарсликлари мазмунига жадал киритишни талаб этади ва бу орқали талабаларнинг замонавий билимларини шакллантиришга замин яратади. Замонавий ўқитиш технологияларининг жорий этилиши ва турли методик ёндашувлар эса, ўз навбатида, талабаларда кўплаб фундаментал тушунчаларни нисбатан енгил ва мустахкам шаклланишига қулай шароит яратади.
Билим олишнинг эса замонавий технологияси сифатида ўрганиш, дарс жараёнида масофавий таълимдан фойдаланиш бугунги куннинг долзарб вазифаларидандир. Илғор тажриба таҳлили асосида ўқитувчи масофадан туриб ўқитишнинг жиҳатини ажратиб кўрсата олиши, машғулотларни ташқил этишни билиши, демакки тобора ривожланиб бораётган технологияни кўпроқ акс эттириши эҳтиёжи туғилди. Масофадан туриб ўқитишни ривожлантириш сохасида бевосита шуғулланган ва ишлаётган, ушбу сохада кўп йиллик интернетдан фойдаланиш тажрибасига эга бўлган жахоннинг етук олимлари томонидан бажарилган ишларни тадқиқ қилиш натижаларидан кенг фойдаланиш ўринлидир.
Янги ахборот технологиялари таълим жараёнини вақт ёки жойлашган жойига боғлиқликдан халос қилди. Бироқ, айни бир вақтда, ахборот технологиялари ўқув жараёнида иштирок этаётганлар олдига янги қўшимча. талаблар қўйди.
Оғзаки равишда материалларни ўзлаштириш кўрсаткичи 10%, бўлган шароитда дарс ўтиш самарасиз бўлади. Машғулотларда ўқув материални кўргазмали шаклда тақдим этиш лозим.
Кўрсатмалилик - ўқитиш ва тарихий билимларнинг ўрганишнинг кўрсатмали усули, ўқитувчи баёнининг манбаи ва уни кўрсатмали бўлиши, унинг ўқувчилардаги аник, тайёр образларга суяна билиши, ўқув воситаси материалини баён қилиш вақтида кўрсатмали қуроллардан фойдаланиш ва кўрсатмали қуроллар воситасида ўқувчиларнинг билиш фаолиятини фаоллаштириш ҳамда уларнинг ўрганилаётган тарихий фактларни, воқеа ва ходисаларни айнан ўзини ёки уларнинг тасвирларини кўриш ёрдамида ўрганишлари тушунилади.1
Тарихий ҳужжатлар ва бадиий адабиётлардан фойдаланиш ўқитувчи баёнини образли қилиб аниқлаштирса, кўрсатмали қуроллар воситасида ўқувчиларда ўтмиш тўғрисида ёрқин ва аниқ тасаввур хосил бўлади, ўқувчиларнинг эшитиш фаолиятига кўриш ва сезиш органларининг фаолияти ҳам қўшилади. Шу билан уларнинг билими янада чуқурлашади, мустаҳкамланади.
Тарих ўқитишнинг кўрсатмали бўлишининг таълимий ва тарбиявий аҳамияти ҳам катта. Аввало кўрсатмали қурол ўқувчиларнинг билим олишида муҳим манба бўлиб хизмат қилади. Ўқитувчининг баёни ҳар қанча тўлиқ бўлганда ҳам ўқувчиларнинг воқеалар тўғрисидаги тасаввурлари тўла бўлмайди. Шунингдек, безаклардан фойдаланмай туриб, ўрганилаётган даврнинг манзарасини ҳам тўла, аниқ ва чуқур тасаввур қилиб бўлмайди.
Кўрсатмали қуроллар ўқувчиларнинг тарихий тасаввурларига аниқлик киритиш ва бу тасаввурларни аниқлаштиришга ёрдам беради.
Кўрсатмали тасвирлар тарихий факт ва ҳодисаларнинг ташқи кўринишинигина эмас, балки уларнинг ички моҳиятини ҳам очиб беради.
Кўрсатмали қуроллар ўқувчиларнинг мураккаб тарихий ходисаларни, тарихий тушунчаларнинг маъносини осонроқ тушуниб олишларига ёрдам беради.
Кўрсатмали қуроллар ўқувчиларда тарихий тушунчаларни шакллантиришга, уларнинг назарий хулосалаш ва умумлаштиришга, якунларини, ижтимоий ривожланишнинг объектив конуниятларини, ўзаро алокаларни яхшироқ тушуниб олишларига ёрдам беради, шунингдек, ўқувчиларни эстетик жихатдан тарбиялашнинг муҳим воситаси бўлиб ҳам хизмат қилади.
Шу тарика, кўрсатмалиликнинг аҳамияти тарихий фактларни, ходисаларни кўриш органлари иштирокида мушохада этиш ва улар хакида аниқ тасаввур хосил қилиш билан чегараланмайди, мураккаб тарихий ходисаларни, тушунчаларни тушуниб олишни ҳам енгиллаштиради, тарихни ҳаққоний тушунишга ёрдам беради.
Кўрсатмали қуролларни танлаш ва улардан фойдаланишда ўқитувчи қўйидагиларни эътиборга олиши лозим:
Ўқувчиларнинг ёши, билими ва малакалари ўсиб борган сари уларнинг предмет ва тасвирий кўрсатмаларга қизиқиши ортиб боради. Масалан, 5-6-синф ўқувчиларини кўпроқ ўтмишдаги воқеа ва ходисаларнинг яхлит манзаралари тасвирланган расмлар, макетлар ва моделлар кизиктиради. Юкори синфлардаги ўқувчиларни эса предмет ёдгорликларининг айнан узи ва шартли кўрсатмалар кизиктиради.
Ҳар бир дарс учун танланган кўрсатмали қурол мазмуни, гоявийлиги, илмийлиги жихатидан талабга жавоб берадиган бўлиши, синф ўқувчиларига мос бўлиши, сони купайтириб юборилмаслиги лозим. Агарда кўрсатмали қуроллар купайиб кетса, ўқитувчи ва ўқувчилар шу қуроллар билан овора бўлиб қолиб, ўқувчиларнинг дарс материалини ўзлаштиришларига халакит бериши мумкин. Дарсда энг муҳим 2—3 та кўрсатмали қуролни таҳлил қилиш ва ўрганиш кифоя.
Ўқувчиларнинг кўрсатмали қуролларни онгли равишда пухта ўзлаштириб олишларига эришиш керак. Бунинг учун масалан, ўқитувчи “Лой жанги”нинг чизмасини тушунтиришдан олдин, ўқувчиларни мўғуллар хона Илёсхўжанинг Турон ҳудудлариги юриши, ҳудудида олиб борилган жанглар билан таништиради. Cўнгpa жанг чизмасини деворга илиб қўяди ва уни бўлимларга бўлиб ўқувчиларга хар бир бўлимини алохида тушунтириб беради.
Кўрсатмали қуроллар ўқитувчининг баёни жараёнида кўрсатиб борилади.
Do'stlaringiz bilan baham: |
