9-mavzu. Kichik biznes va tadbirkorlik sub’ektlarining moliyaviy faoliyati tahlili

Kos = (P1 + Dzk – A1) / A2 ,
bu yerda A₁ – uzoq muddatli aktivlar.
Bu ko’rsatkich 0,1 dan katta yoki unga teng bo’lishi kerak.
Aktivlar rentabelligi koeffitsienti moliyaviy-xo’jalik faoliyatida foydalanilayotgan aktivlarning foydaliligi (zararliligi) darajasini ko’rsatadi va quyidagi formula bilan aniqlanadi:
Kra = Pr Dp / Ib ,
bu yerda, P_rD_n – soliqlar to’langunga qadar foyda.
Bu ko’rsatkich noldan katta bo’lishi kerak.
Ishlab chiqarish quvvatlaridan foydalanish koeffitsienti korxonaning ish bilan ta’minlanganlik darajasini ifodalaydi va quyidagi formula bilan aniqlanadi:


Kim = Qfakt / (Qloyiha – Qijara + Qkonser) ,


bu yerda
Q_loyiha – mahsulot ishlab chiqarishning eng katta hajmi;
Kfakt – chiq arilgan mahsulotning haqiqiy hajmi;
Qijara – ijaraga berilgan quvvatlardagi mahsulotlarning hajmi;
Qkonser – konservatsiya qilingan quvvatlardagi mahsulotlarning hajmi.
Bu ko’rsatkich 0,6 dan katta yoki unga teng bo’lishi kerak.
Uskunalar (asosiy fondlar)ni ishdan chiqishi koeffi-tsienti. Bu ko’rsatkich quyidagi formula bilan aniqlanadi:


Kizp = I / O ,


bu yerda, K_izp – uskunalarning ishdan chiqish koeffitsienti;
I – asosiy fondlarning ishdan chiqishi;
O – asosiy fondlarning dastlabki qiymati.
Agar yuqoridagi barcha koeffitsientlarning tarmoq miqdori teng yoki katta bo’lsa, bunday korxona iqtisodiy qudratli va to’lov qobiliyatiga ega hisoblanadi.

6. Samaradorlikni oshirishning asosiy yo’nalishlari

Bozor iqtisodiyoti sharoitlarida korxonalar faoliyati ishlab chiqarishning iqtisodiy samaradorligini oshirish yo’llarini doimo qidirishni talab qiladi. Agar shunday qilinmas ekan, korxonaning qat’iy raqobat muxitida omon qolishi qiyindir. Bu ayniqsa, kichik va o’rta korxonalarga tegishlidir. Avval aytib o’tilganidek, ularning vujudga kelishi va rivojlanishining barcha bosqichlarida qiyinchiliklar va hal qilinmagan muammolar juda ko’p uchraydi.
Tadbirkor muvaffaqiyatli faoliyat yuritishi uchun oddiy bozor omillari (mahsulotni doimo yangilash, sifatini oshi­rish, marketing tadqiqotlari, muvaffaqiyatli raqobat va boshqalar)dan tashqari o’z faoliyatining samaradorligiga erishishning turli-tuman yo’llaridan foydalanishi zarur. Bular quyidagilardir:
- ilg’or texnologiya va zamonaviy uskunalardan foyda­lanish;
- xom ashyo va materiallarning yangi turlarini qo’llash;
- asosiy fondlardan yaxshiroq foydalanish;
- aylanma mablag’larni aylanishini jadallashtirish;
- mehnatni tashkil qilishning samarali shakllari va usullarini qo’llash;
- menejment fani va amaliyotining ilg’or yutuqlaridan foydalanish;