9-mavzu: Ideal gazning h

dinamik usul moddiy nuqta deb qarash mumkin bo‘lgan jismlarning boshlang‘ich vaqtdagi holati hamda harakat tenglamasi ma’lum bo‘lsa, dinamik qonuniyatlarga asoslangan holda jismning harakat tenglamasini tuzish mumkin. Tuzilgan harakat tenglamasi orqali jsmning istalgan vaqtdagi fazodagi o‘rnini, harakatini ifodalashlovchi tezlik, tezlanish va boshqa fizik kattaliklarni aniqlash mumkin. Sistema bitta yoki soni cheklangan jismlardan tashkil topgan bo‘lsa, dinamik qonuniyatlardan foydalanib sistemadagi fizik hodisalarni o‘rganish mumkin. Agar sistema juda ko‘p zarralardan tashkil topgan bo‘lsa, sistemada alohida zarralarga xos bo‘lmagan yangi xxususiyatlar paydo bo‘ladi. Masalan, biror idishni gaz bilan to‘ldirilsa, ma’lum vaqtdan so‘ng gaz o‘zining muvozanat holatiga keladi. Muvozanatda turgan gazning idish devorlariga ko‘rsatayotgan bosimi alohida har bir molekulaning boshlang‘ich vaqtdagi holatiga, boshlang‘ich tezligiga, yo‘nalishiga va boshqalarga bog‘liq bo‘lmay qoladi. Dinamik usulning bu qiyinchiliklarini statistik usuldan foydalanib bartaraf etish mumkin.

Molekulyar fizikada statik usul bir-biriga o‘xshagan nihoyat ko‘p, lekin bir-biridan mustaqil bo‘lgan hodisalar to‘plamini tekshirish uchun qo‘llaniladi. Umuman, molekulyar fizikaning miqdoriy qonuniyatlarini aniqlashda foydalaniladigan statistik usulda (molekulyar-kinetik usul deb ham yuritiladi) ehtimollik nazariyasiga asoslangan matematik hisoblashlar (masalan, turli kattaliklar o‘rtacha qiymatlarini hisoblash) keng qo‘llaniladi. Statistik usul makrojismlarning molekulyar tuzilishi va ayrim molekulalarning o‘za’ro ta’sirini o‘rganish asosida makrojismlardagi jarayonlarning sodir bo‘lishiga oid qonuniyatlarni aniqlaydi. Ammo mikroskop jismlar xossalarini ularni ichki tuzilishlarini e’tiborga olmasdan ham tekshirish mumkin. Bunda makrosistemalarning energetik ifodalashistikalari va turlari makroskopik kattaliklar orasidagi bog‘lanishlar o‘rganiladi.