9-mavzu. Firma va uning tashkiliy-iqtisodiy asoslari

Korporasiya  biznesni  mulk  egalaridan  aajratilgan  tashkiliy-huquqiy  shakli 

hisoblanadi. Korporasiya (aksiyadorlar jamiyati) ishtirokchilari  uning majburiyatlari 

bo`yicha  javob  bermaydilar  va  korporasiya  faoliyati  bilan  bog`liq  zarar  uchun 

o`zlariga qarashli aksiyalar qiymati doirasida javobgar bo`ladilar. Korporasiya uning 

mulkdorlaridan alohida yuridik shaxs maqomidagi firma hisoblanadi. 

Korporasiya - mulkiy paylarga (aksiyalarga) asoslangan firmadir. Korporasiya 

aksiyalarini xarid qilgan shaxslar uning mulkdorlari sanaladi.  Korporasiya  -  mulk 

egalaridan  birining  (bir  nechtasining)  o`limi  yoki  aksiyalarini  sotishi,  yangi 

aksiyadorlarning vujudga kelishi korporasiya faoliyatining to`xtashiga olib kelmaydi. 

Agar  aksiya  egalariga  korporasiya  yuritayotgan  siyosat  yoqmasa,  u  o`ziga  tegishli 

bo`lgan  aksiyani  istagan  ochiq  bozorda  boshqa  shaxslarga  sotishi  mumkin,  ammo 

kompaniya tugatilmaydi.  

Korporasiyaning  mulki  uning  aksiyadorlari  o`rtasida  aksiyalar  ko`rinishida 

taqsimlangan.  Korporasiyaning  foydasi  uning  aksiyadorlari  o`rtasida  dividend 

ko`rinishida  taqsimlanishi  yoki  korporasiyani  rivojlantirish  uchun  taqsimlanmagan 

foyda ko`rinishida qoldirilishi mumkin. 

Korporasiyaning afzalliklari: 

-  korporasiya  biznesni  tashkil  etishning  ancha  mukammal  shakli  bo`lib, 

yirikligi va faoliyat doirasining kengligi bilan xarakterlanadi; 

-  korporasiyalar  qimmatli  qog`ozlar  bozorida  aksiya  va  obligasiyalarini  sotish 

orqali  ko`plab  uy  xo`jaligi  egalarining  mablag`larini  jamlash  va  ishlab  chiqarishni 

kengaytirishga sarflash imkoniyatiga ega bo`ladilar; 

-  korporasiya  uchun  cheklangan  javobgarlik  xosdir,  ya'ni  uning  mulkdorlari 

(aksiyadorlar)  faqatgina  sotib  olingan  aksiyalar  qiymatiga  mos  bo`lgan    miqdorda 

tavakkalchilik  qiladilar  (kreditorlar  korporasiya  mulkdorlari  shaxsiy  mulkiga  emas, 

yuridik shaxs sifatida korporasiyaning o`z mulkiga da'vo qo`zg`atishi mumkin); 

---

-  korporasiya  hajmining  kattaligi  inson  resurslaridan  foydalanishda  chuqur 

ixtisoslashuvni ta'minlash va ko`proq samaradorlikka erishishga yo`l ochadi; 

-  korporasiya  mulkdorlardan  alohida  yuridik  shaxs  bo`lgani  sababli 

mulkdorlardan biri yoki bir nechtasi aksiyalarini sotish orqali firmadan chiqishi uning 

faoliyatiga ta'sir ko`rsatmaydi,  shu tufayli u barqaror rivojlanish xususiyatiga ega.