Узбекистон Республикаси халкаро шартномаларининг божхона ишига оид кисмидан келиб чикадиган мажбуриятлар бажарилишини таъминлаш.
Божхона органларига юклатилган вазифаларни бажариш учун маълум хукуклар берилган. Ушбу хукукларга куйидагилар киради:
а) товарлар ва транспорт воситаларини, конун хужатларида назарда тутилган холдаларда эса жисмоний шахсларнинг узини куздан кечириш;
б) юридик ва жисмоний шахслардан куздан кечириш учун товарлар ва транспорт воситаларини, шунингдек зарур хужжатларни такдим этишни талаб килиш;
в) валюта назоратини амалга ошириш;
г) молия, банк ва бошка ташкилотлардан, шунингдек юридик ва жисмоний шахслардан экспорт-импорт операцияларини амалга ошириш билан боглик булган ахборот ва хужжатларни хамда конун хужжатларида белгиланган бошка ахборотни олиш;
д) божхона назоратидан утказиш максадида товарлар хамда бошка буюмлардан намуна ва нусхалар олиш;
е) божхона назоратидан утказилиши лозим булган товарлар сакланаётган худадларга ва биноларга белгиланган тартибда кириш;
ж) божхона хакидаги конун хужжатларининг бузилишига доир материалларни белгиланган куриб чикиш хамда юридик ва жисмоний шахсларни конун хужжатларига мувофик жавобгарликка тортиш;
з) божхона оид хукукбузарликларнинг бевосита предмети булган товар ва транспорт воситаларини конун хужжатларида белгиланган холдаарда ва тартибда ушлаб туриш хамда олиб куйиш;
и) суриштирув утказиш ва тезкор-кидирув фаолиятини амалга ошириш;
к) божхонага оид хукукбузарликларни аниклашга хизмат киладиган техникавий ва махсус воситаларни куллаш.
Юкорида бизлар Узбекистон Республикасида божхона тизимини шаклланиши тугрисида суз юритдик. Узбекистон Республикаси божхона хизмати 1992 йил 10 августда Президент фармони асосида ташкил этилди. Ушбу фармонга мувофик Давлат божхона кумитаси тузилган эди ва давлатнинг ташки савдо сиёсатини химоялаш шу кумитага топширилди.
1994 йил 18 январда божхона тизимида узгаришлар вужудга келди. Мамлакатимиз молиявий тизимини такомиллаштириш, давлат бюджетининг даромад кисмини таъминлаш ва назорат кисмини яхлитлаш максадида Давлат солик кумитаси ташкил этилди ва божхона органлари ушбу кумита таркибига киритилди. Шу давр ичида мамлакатимизда куплаб ижобий узгаришлар амалга оширилди. Валютамиз уз кийматига эга булди. Ташки иктисодий алокалар бир маромга тушди, куплаб инвестиция лойихалари амалга оширилди ва давлатнинг иктисодиц мавкеи ошди. Иктисодий ислохатларнинг иккинчи боскичи муваффакияли якунланди. Шунинг натижасида божхона ва солик тизимларини бирлаштирадиган максад хам тула бажарилди.
1997 йил 8 июлда Узбекистон Республикаси президентининг Фармони билан Давлат божхона кумитаси ката тикланди.
1997 йил 30 июлда Вазирлар Махкамасининг 374-сон карори билан Узбекистон Республикасининг Давлат божхлна кумитаси тугрисидаги Низом кабул килинди. 1997 йил 29 августда «Давлат божхона хизати тугрисида» Узбекистон Республикаси конуни кабул килинди.
Юкоридаги узгаришлар натижасида хозирги вактда Давлат божхона тизими куйидаги бугинлардан иборат:
а) давлат божхона кумитасининг марказий аппарати;
б) Давлат божхона кумитасининг вилоятлар, коракалпагистон Республикаси ва Тошкент шахар бошкармалари;
в) ихтисослашган митакалараро божхона комплекслр;
г) божхона комплекслар;
д) божхона постлари.
Ушбу тизимга кушимча Давлат божхона кумитасининг божхона статистикаси бошкармасини хам кайд килиш жоиз. Ушбу бошкарма асосан назорат функциясини амалга оширади ва барча маълумотларни кайта ишлайди. куйидаги схемада божхона тизимидаги бугинларнинг узаро муносабати курсатилган.
1-расм. Узбекистон Республикаси божхона тизими.
Давлат божхона кумитаси марказий аппарати
Давлат божхона кумитаси коллегияси 9 киши
Вилоят, коракалпогистон Республикаси ва Тошкент шахар бошкармаси
Божхона статистикаси бошкармаси
Божхона комплекслари
Ихтисослашган божхона комплекслари
Божхона постлари
Давлат божхона кумитасининг марказий аппарати:
ягона божхона сиёсатини амалга оширишнинг хукукий, иктисодий ва ташкилий механизмларини ишлаб чикиш;
конуний ва меъёрий хужжатларни тайёрлаш;
божхона масалалари буйича халкаро шартнгомаларни тузишда иштирок этиш;
халкаро божхона ташкилотлар ишида иштирок этиш;
божхона органлари фаолиятини умумий бошкариш;
божхона органлари ички тузилиши буйича низомларни тасдиклаш ва узагришлар киритиш;
мансабдор шахслар вазифаларини тасдиклаш;
йурикнома, буйрук ва хатларни ишлаб чикиш ва бошка вазифаларни бажаради.
Ихтисослашган божхона комплекслари комплекс божхона фаоляитини амалаг ошириш максадида тузилади. Ушбу комплекслар асосан давлат ахамиятига эга булган мухим нукталарда тузилади ва бевосита марказий аппаратга буйсунади. Комплекс таркибида назорат органлари, божхона кузатув булими, божхона омбори, вактинчалик саклаш омбори, махсус булинмаларга булинади. Транзит, божхона назорати остида саклаш, экспорт ва божхона худуди ташкарисида кайта ишлаш режимидаги товарлар ушбу комплексларда руйхатга олинади.
Божхона бошкармалари:
божхона назоратини бажарилишини таъминлайдилар ва унинг шакллари такомиллаштирадилар;