9-mavzu. Davlat budjeti. Budjet taqchilligi va davlat qarzi

Byudjet taqchilligi va ortiqchaligi

• Davriy pasayish bosqichida soliqlar avtomatik pasayishi, davlat transfertlarining oshishi natijasida byudjet taqchilligi kelib chiqadi.
• Davriy yuksalish bosqichida soliqlar avtomatik ko’payishi va davlat xarajatlarining kamayishi natijasida byudjet ortiqchaligi paydo bo’ladi. Davlat xarajatlari o’zgarmas bo’lgan sharoitda ham byudjet taqchilligi va ortiqchaligi mavjud bo’lishi mumkin.

3.Davlat qarzlari.

Davlatning ichki qarz olishi:

jismoniy va yuridik shaxslar, xorijiydavlatlar, xalqaro moliyaviy tashkilotlardan jalb qilinadigan zayom va kreditlarni olishdan iborat bo’lib, ular bo’yicha qarz oluvchiyoki boshqa qarz olganlarning qarzlarni qaytarish bo’yicha ham kafolatchi sifatida hukumatning o’z milliy valyutasida ifodalangan qarziy majburiyatlari paydo bo’ladi

Davlatning tashqi qarz olishi:

jismoniy va yuridik shaxslar, xorijiy davlatlar, xalqaro moliyaviy tashkilotlardan jalb qilinadigan zayom va kreditlarni olishdan iborat bo’lib, ular bo’yicha qarz oluvchi yoki boshqa qarz olganlarning qarzlami qaytarish bo’yicha kafolatchi sifatida hukumatning xorijiy valyutada ifodalangan qarziy majburiyatlarivujudga keladi.

Byudjet taqchilligini moliyalashtirishning ichki manbalari sifatida quyidagilarni ko’rsatish mumkin:

• mamlakat hukumati tomonidan shu mamlakatning milliyvalyutasida kredit tashkilotlaridan olingan kreditlar;
• mamlakat hukumati nomidan qimmatbaho qog’ozlarni chiqarishorqali amalga oshirilayotgan davlat zayomlari;
• davlat mulkiga tegishli bo’lgan mol-mulkni sotishdan olingantushumlar;
• davlat zaxiralari va rezervlar bo’yicha daromadlaming xarajatlardano’sgan qismi summasi;
• byudjet mablag’larini hisobga oluvchi hisobvaraqlaridagi mablag’larqoldig’ining o’zgarishi;
• va boshqalar.

Byudjet taqchilligini moliyalashtirishning tashqi manbalari qatoriga quyidagilar kiradi:

• mamlakat hukumati nomidan qimmatbaho qog’ozlarnichiqarish orqali xorijiy valyutada amalga oshirilgan davlat zayomlari;
• xorijiy valyutada taqdim etilgan va mamlakat hukumatitomonidan jalb qilingan xorijiy davlatlar, banklar va firmalar, xalqaromoliyaviy tashkilotlaming kreditlari.