9-mavzu: budjet- soliq siyosati reja

Y=C+I+G+Xn
C=a+b(1-t) x Y
Xn=g-m‘Y
Agarda (2) va (3) tenglamalarni asosiy makroiqtisodiy ayniyatga qo`yib, echsak quyidagi echimga ega bo`lamiz:
1
Y= ------------------- (a+I+G+g)
1(1-b(1-t)+m‘
Bu yerda: 1 / 1(1-b(1-t)+m‘ ochiq iqtisodiyotda davlat xarajatlar multiplikatori.
Muvozanatli daromadlar darajasiga soliqlarni kamaytinish ham multiplikativ ta‘sir ko`rsatadi. Soliqlar miqdorini ΔT ga kamaytirsak, tasarrufdagi daromad darajasi ΔT ga oshadi. Iste‘mol xarajatlari mos tarzda ΔTx b (bu yerda b-iste‘molga chegaraviy moyillik) miqdorga oshadi va u rejalashtirilgan xarajatlar egri chizig`ini yuqoriga siljitadi, milliy ishlab chiqarish hajmini esa ΔU ga oshiradi.
Soliq multiplikatsiya samarasi davlat xarajatlari singari soliqlarning bir marta o`zgarishi oqibatida iste‘molning bir necha bor o`zgarishiga boqliq.
T↓(ΔT)  Yd↑ (ΔYd= -ΔT) C↑ (ΔC=b(-ΔT)) E↑ (ΔE=b(-ΔT))  Y↑

(ΔY=b(-ΔT) C↑ (ΔC=b(b(-ΔT)) E↑ (ΔE=b²(-ΔT)) Y↑ (ΔY=b²(-ΔT)) 

C↑ (ΔC=b(b²(-ΔT))) va h.k.

Demak, soliq multiplikatorini quyidagicha tasvirlash mumkin:

ΔY - b
----------- = -------
ΔT 1- b
Agar davlat byujetiga barcha soliq tushumlari joriy daromad–Y dinamikasiga bog`liq deb hisoblasak soliq funksiyasi T = tY – ko`rinishni oladi. Bu holatda iste‘mol funksiyasi quyidagi ko`rinishga ega bo`ladi:
C=a+b(Y-tY)= a+b(1-t) Y,
Soliq multiplikatori esa quyidagi ko`rinishni oladi:
-b m<sub>t</sub> = -----------
1-b(1-t)
Bu yerda: m<sub>t</sub> – yopiq iqtisodiyot uchun soliq multiplikatori.
To`liq soliq funksiyasi T=Ta+tY ko`rinishga ega.
T<sub>a</sub> – avtonom soliqlar (masalan, mulkka, erga soliqlar).
To`liq soliq funksiyasini e‘tiborga olsak, iste‘mol funksiyasi quyidagi ko`rinishga ega bo`ladi: