9-ma’ruza. Qattiq jism

Kristall panjara parallelepipeddan iborat bo’lib, bu parallelepipedning yon tomon, qirralari va hajmida zarralar bo’lmasdan faqat uchlarida bo’lsa, bunday pajaraga primetiv (sodda) panjara deyiladi.

• Kristall panjara parallelepipeddan iborat bo’lib, bu parallelepipedning yon tomon, qirralari va hajmida zarralar bo’lmasdan faqat uchlarida bo’lsa, bunday pajaraga primetiv (sodda) panjara deyiladi.

Kristall panjarada zarralar faqat tugunlarda emas, yon tomon markazida, qirra markazida, hajm markazida ham bo’lishi mumkin. Bunday panjaralarga yon tomonda markazlashgan (3,5,7,8,14), hajmda markazlashgan (6,11,13) elementar panjaralar ham deb yuritiladi.

• Kristall panjarada zarralar faqat tugunlarda emas, yon tomon markazida, qirra markazida, hajm markazida ham bo’lishi mumkin. Bunday panjaralarga yon tomonda markazlashgan (3,5,7,8,14), hajmda markazlashgan (6,11,13) elementar panjaralar ham deb yuritiladi.
• Kristall panjaralarning muhim xossalaridan biri uni o’z bazasiga parallel ko’chirilganda o’z-o’zini qoplashidir. SHuning uchun kristallik panjara qattiq jismlarga tegishli simmetriya elementlaridan tashqari translyatsion (o’z-o’ziga parallel ko’chirish) simmetriya elementiga ham ega. Elementar panjarani r vektori bo’yicha siljitilsa, o’z-o’zini qoplaganligi uchun r ga translyatsiya vektori ham deyiladi.

SHunday qilib, Brave panjarasi kristall panjara-ning tamomila aniq tuguni uchun uni o’qlari bo’ylab o’z-o’ziga parallel ko’chirish yo’li bilan yasaladi. Agar boshlang’ich nuqta sifatida boshqa tugun tanlansa, u holda boshqa Brave panjarasi hosil bo’lishi mumkin. Ayrim hollarda bitta kristall bir-biriga nisbatan ko’chirilgan bir necha Brave panjaralari sistemasidan iborat bo’lishi mumkin. Masalan, NaCl kristall Na+ va Cl- ionlaridan tashkil topgan ikki Brave panjaradan iborat bo’lib, bu panjaralar bir-biriga nisbatan kub qirrasining yarmiga teng masofaga ko’chirilgan

• SHunday qilib, Brave panjarasi kristall panjara-ning tamomila aniq tuguni uchun uni o’qlari bo’ylab o’z-o’ziga parallel ko’chirish yo’li bilan yasaladi. Agar boshlang’ich nuqta sifatida boshqa tugun tanlansa, u holda boshqa Brave panjarasi hosil bo’lishi mumkin. Ayrim hollarda bitta kristall bir-biriga nisbatan ko’chirilgan bir necha Brave panjaralari sistemasidan iborat bo’lishi mumkin. Masalan, NaCl kristall Na+ va Cl- ionlaridan tashkil topgan ikki Brave panjaradan iborat bo’lib, bu panjaralar bir-biriga nisbatan kub qirrasining yarmiga teng masofaga ko’chirilgan