9-ma'ruza: O‘simliklarning nafas olishi Reja: Anaerob nafas olish ximizmi

NAFAS OLISH KOEFFITSIENTI
O‘simliklarning nafas olish jarayonida ajralib chiqqan karbonat angidridning yutilgan kislorodga bo‘lgan nisbatiga - nafas olish koeffitsienti deyiladi ( NK ):
Biologik oksidlanish jarayonida uglevodlardan tashqari boshqa organik moddalar (yog‘lar,yog‘ kislotalari, oqsillar va boshqalar) ham ishtirok etishi mumkin. SHuning uchun nafas olish jvarayonida ishtirok etadigan organik modda turiga qarab nafas olish koeffitsientining darajasi ham har xil bo‘ladi.
Nafas olish jarayonida uglevodlar ishlatilsa koeffitsient birga teng bo‘ladi :
C₆H₁₂O₆ + 6 O₂ 6CO₂ + 6N₂O + energiya
CHunki bir molekula glyukozaning oksidlanishi uchun olti molekula kislorod yutiladi va olti molekula karbonat angidrid ajralib chiqadi.
Nafas olish jarayonida yog‘ kislotalari va oqsillar ishlatilsa, nafas olish koeffitsienti birdan kichik bo‘ladi. CHunki bu organik moddalarning tarkibida kislorodning miqdori uglerod va vodorodga nisbatan juda kam, shuning uchun ularni oksidlantirish uchun ko‘proq kislorod sarf etiladi. Masalan, stearin kislotasining biologik oksidlanishi:
C₁₈H₃₆O +260₂ 18CO2 +18H₂O +energiya
Nafas olish jarayonida organik kislotalar ishlatilsa, nafas olish koeffitsienti birdan yuqori bo‘ladi. CHunki bu molekula tarkibida kislorod uglerod va vodorodga nisbatan ko‘p va uni oksidlantirish uchun kamroq kislorod sarflanadi. Masalan, otquloq kislotasining biologik oksidlanishida nafas olish koeffitsienti 4 ga teng ;
2 C₂H₂O₄ + O₂ 4CO₂ + 2 H₂O +energiya
Nafas olish koeffitsientining darajasi nafas olish mahsulotiga bog‘liqligi faqat kislorod miqdori etarli sharoitda sodir bo‘ladi. Lekin oksidlanish kislorodsiz (anaerob) muhitda borganda nafas olish keffitsientining darajasi o‘zgarishi mumkin. Masalan, urug‘lar kislorod kam yoki anaerob sharoitda nafas olganda (suvga botirilib saqlansa) havodan O₂ yutilmaydi, lekin CO2 ajralib chiqadi. Bunday nafas olish koeffitsienti birdan yuqori bo‘ladi.