№9-ma’ruza mavzu: gazlarni tashish, gazlarni tashish bo’yicha ma’lumotlar

 

 

 

 

 

 

 

 

4-rаsm. Suyultirilgаn gаzlаrni  quvur оrqаli tаshishning umumiy chizmаsi: 

1-gаz sаqlоvchi rеzеrvuаrlаri; 2-nаsоs stаntsiyasi; 3-o`lchаsh punkti; 4-оrаliq nаsоs 

stаntsiyasi; 5-quvur; 6-оxirgi punktdаgi gаz sаqlоvchi rеzеrvuаrlаr; 7-xаydоvchi nаsоs 

stаnsiyasi; 8-tаqsimlаsh punkti. 

Suyultirilgаn gаz sаqlоvchi rеzеrvuаrlаr (1) dаn nаsоs stаntsiyasi (2) оrqаli о`lchаsh 

punkti (3) gа bеrilаdi. U erdа sаrflаnаyotgаn gаzning hаjmi аniqlаnib, kеyin оrаliq nаsоs 

stаntsiyasi  (4)  yordаmidа  quvur  (5)  ichigа  xаydаlаdi,  gаz  bоsimi  quvurning  оxirgi 

punktigаchа 0,6-0,8 MPа dа bo`lishligi tа`minlаnаdi. Quvur (5) оrqаli оqib kеlgаn suyuq 

gаz, quvurning оxirgi punktdаgi gаz sаqlоvchi rеzеrvuаrlаr (6) gа quyilаdi. Suyultirilgаn 

gаz u erdаn nаsоs stаntsiyasi (7) dаgi nаsоslаr yordаmidа istе`mоlchilаrgа tаrqаtilаdi. 

Suyultirilgаn  gаzlаrni  tаshuvchi  mаgistrаl  quvurlаr  аhоli  yashаsh  jоylаrdаn 

tаshqаridа shuningdеk yer оstidаn o`tkаzilgаn bo`lishi kеrаk. 

Suyultirilgаn gаzni  quvur оrqаli tаshish sаmаrаli hisоblаdi, ya`ni tеmir yo`l оrqаli 

tаshishgа qаrаgаndа ikki bаrаvаr kаm xаrаjаt tаlаb qilаdi. 

Qazib olingan gaz konlaridan boshlang„ich kompressor stantsiyalar orqali tarmoqli 

magistral  quvurlar  yordamida  uzoq  masofaga  tashishda  oxirgi  magistral  nuqtasining 

ishlab chiqarish joylariga va iste‟mol qilish joylariga yetkazib berish uchun mo„ljallangan 

yuqori bosimli quvurlar mo„ljallangan tarmoqli shoxobchalar.  

Siqilgan  uglevodorod  gazlarini  (propan,  butan  va  ularning  aralashmalarini)  45°S 

haroratda  to„yingan  bug„larining  qayishqoqligi  1,6  MPa  dan  ortiq  bo„lmagan  boshqa 

siqilgan  uglevodorodlarni  tashish  uchun  mo„ljallangan  magistral  quvurlar  tarmoqlariga 

ularni  ishlab  chiqarish  joylaridan  (tabiiy  va  sun‟iy  uglevodorod  gazlarini  siqish 

zavodlaridan)  iste‟mol  qilish  joylarigacha  (qabul  qilish  va  uzatish  bazalari,  gaz  quyish 

1 

2 

3 

4 

5 

7 

6 

8 

---

bekatlari,  sanoat  va  qishloq  xo„jaligi  korxonalari,  portlar,  gaz  tarqatish  stantsiyalari, 

jo„natish bazalari) bo„lgan quvurlar tarmoqlari va shoxchalanishlari kiradi.  

Magistral  gaz  quvur  tarmoqlariga  quyidagi  ob′yektlar  kiradi  (5-rasm):  gaz  qazib 

olish  joyida  gaz  yer  qatlami  bosimining  ta‟siri  ostida  quduqlardan  yig„uvchi  individual 

gaz  quvurlari  bo„ylab  gaz  to„plash  punktlariga  keladi,  bu  yerda  u  birinchi  marta 

o„lchanadi va zarur bo„lgan hollarda redutsiyalanadi. Gaz to„plash punktlaridan gaz qazib 

olish  va  gaz  to„plash  kollektoriga,  u  bo„ylab  esa  bosh  inshoatga  –  gazni  majmuaviy 

tayyorlash  qurilmasiga  (rus.  UKPG)  yo„naltiriladi,  bu  yerda  gaz  tozalanadi,  suv-

sizlantiriladi,  ikkinchi  marta  o„lchanadi  va  tovar  konditsiyasi  holatiga  keltiriladi.  Bosh 

kompressor  stantsiyasida  gaz  maydalash  agregatlari  bilan  nominal  ishchi  bosimigacha 

(7,5  MPa)  siqiladi,  so‟ngra  esa  magistral  gaz  quvurlari  tarmog‟ining  chiziqli  qismiga 

keladi.  Gaz  quvurlari  tarmog‟ining  chiziqli  qismiga  chiziqli  armatura  bilan  magistral 

quvurlar tarmog‟ining o‟zi, tabiiy va sun‟iy to‟siqlardan o‟tish joylari, texnologik aloqa 

va elektr uzatish liniyalari, trassa bo‟ylab o‟tgan va trassaga keluvchi yo‟llar, himoyalash 

inshoatlari, oraliq iste‟molchilarga ajralish shoxobchalari, suv va kondensat to‟plagichlar, 

elektrokimyoviy  himoyalash  tizimi  kiradi.  Magistral  gaz  quvurlari  tarmog‟ining  chiziqli 

qismiga,  shuningdek,  lupinglar,  ehtiyot  quvurlarini  zaxiralash  omborlari,  vertolyot 

maydonchalari  va  chiziqli  qismda  ishlaydigan  ta‟mirlovchi-aloqachilar  uchun 

mo‟ljallangan  uylar  kiradi.  Magistral  gaz  quvurlari  tarmog‟ining  yer  usti  ob′yektlariga 

kompressor  stantsiyalari  va  gaz  taqsimlash  stantsiyalari  kiradi.  Kompressor  stantsiyalari 

yonida,  qoidaga  ko‟ra  yashash  posyolkasi  quriladi.  Kompressor  stantsiyalari  gidravlik 

hisob-kitoblarga  muvofiq  bir-biridan  120–150  km  uzoqlikda  joylashadi.  Katta  diametrli 

(1220–1420) magistral gaz quvurlari (MG) tarmog‟ining kompressor stantsiyalarida (KS) 

gazni  siqish  hozirgi  kunda,  qoidaga  ko„ra,  oshirilgan  foydali  ish  koeffitsientiga  ega 

bo„lgan  gazoturbina  dvigateli  ГПА–Ц-16A,  ГПА-Ц-25  va  ГПУ–16A  gaz  haydash 

agregatlari bilan amalga oshiriladi.