9. Cho`l nimtaqasining shur tusli va taqir va qumli tuproqlarning morfologik tuzilishi

TU PR O Q N ING AGROFIZIK XOSSALARI.
TUPROQ UNUM D O R LIG I YA MADANIYLIGI.
STRUKTURA YA UNING AHAMIYATI 
1. 
Tuproqning agroftzik xossalari.
Tuproqning mexanik tarkibi va struktura holati bilan bevosita bog‘liq 
b o ‘lgan agrofizikaviy xossalari ham da unda kechadigan fizikaviy 
jarayonlar tuproqning suv, havo va issiqlik rejimlari, shuningdek, 
o‘simliklaming o ‘sib rivojlanishida juda katta ahamiyatga ega.
Tuproqning agrofizikaviy xossalari ko'plab omillar, jum ladan, 
tuproqning qattiq, suyuq, gazsimon qismi va tirik fazalari tarkibi, 
ular nisbati va o‘zaro ta ’siri kabilar bilan bevosita bog'liqdir.
Tuproqning agrofizik xossalariga tuproqning solishtirma og'irligi, 
hajmiy og‘irligi, haydalm a qatlam tuzilishi, plastikligi, yopishqoqligi 
kabilar kiradi.
M a’lum hajmdagi absolyut quruq tuproq qattiq qismi og'irligining 
+4° haroratdagi xuddi shunday hajmdagi suvning og‘irligiga bo'lgan 
nisbatiga tuproqning solishtirma og‘ir!igi deyiladi.
Tuproqning solishtirm a og'irligi uning mineralogik tarkibi va 
chirindi miqdoriga bog‘liq. Tuproq tarkibidagi m inerallarning so­
lishtirm a og‘irligi 2,25-4,0 oralig'ida bo'lib, organik moddalarniki 
1,25 - 1,80 atrofidadir.
Turli tipdagi tuproqlar va ulaming ayrim genetikgorizontlarining 
solishtirma og'irligi bir xil bo‘lmaydi. Umuman tuproqlaming o'rtacha 
solishtirma og‘irligi 2,5 - 2,7 atrofida bo'ladi.

Tabiiy holatdagi absolyut quru q tu p ro q vaznining shunday 

hajmdagi suv og‘irligiga nisbati tuproqning hajmiy og'irligi deyiladi 
va g/sm 3 da ifodalanadi. Hajmiy og‘irlik tuproqning mexanikaviy va 
m ineralogik tarkibiga, chirindi m odda m iqdoriga, strukturasi, 
qovushmasi, shuningdek ishlanish darajasiga bog‘liqdir.
Shuning uchun ham , tuproqning hajmiy og'irligi tuproq tipi, 
turiga, qatlamlaming tarkibi va xususiyatlariga ko‘ra 0,9 dan 1,8 gacha 
o'zgarib turadi; sug'oriladigan b o ‘z tuproqlam ing hajmiy og‘irligi 
o ‘rtacha 1,2-1,4, og‘ir mexanik tarkibli botqoq tuproqlarda esa 1,7- 
1,9 atrofida bo'ladi.