9. Chastota 1) fizikada davriy tebranishning miqdoriy ifodasi; tebranish sikllari sonining u oʻtadigan vaqtga nisbati. Ch V (texnikada f) tebranish davri t ga teskari kattalik

9.Chastota — 1) fizikada — davriy tebranishning miqdoriy ifodasi; tebranish sikllari sonining u oʻtadigan vaqtga nisbati. Ch. v (texnikada f) tebranish davri T ga teskari kattalik. 2) ehtimollar nazariyasida — biror hodisaning roʻy berishi sonining tajribalar umumiy soniga nisbati. Agar hodisaning tajribada alohida roʻy berishi ehtimoliga teng boʻlsa, yetarlicha kattalar uchun har qanday kichik boʻlganda ushbu tengsizlikni qanoatlantiradi. Bu xulosa katta sonlar qonunidan kelib chiqadi. Ch. tushunchasi ehtimollikning statistik taʼrifi uchun asos boʻladi; 3) kino texnikasida — kinoga olish yoki kino qoʻyishda yoki televizor ekranida kadrlarning almashinish
davriyligi yoki tezligi. Standart tezlik sifatida 1 sekundda 24 kadr almashinishi qabul qilingan (baʼzan 8 va 16 mm li kinolentalar ishlatilganda 1 sekundda 16 kadr almashinadigan tezlik qabul qilinadi). Televizor ekranida kadrlar almashinishi standart boʻyicha 25 Gs ga teng .
Statistik chastota deganda hodisa yoki hodisa takrorlanishiga aytiladi, esa nisbiy chastota taqqoslashga ishora qiladi; ya'ni nisbiy chastota haqida gapirish, hodisaning mumkin bo'lgan voqealar soniga nisbatan qancha takrorlanishini aniqlashdir.
Masalan, maktabdagi bolalar umumiy soniga nisbatan ma'lum yoshdagi bolalar soni yoki avtoturargohdagi barcha transport vositalari orasida qancha sport vositalari borligi.
Variatsiya (lot. variatio — oʻzgarish) (genetikada) — maʼlum bir majmuani tashkil qiluvchi birliklar oʻrtasidagi modifikatsion yoki genotipik farqlar; gen (belgi)ning sifat yoki miqdor jihatidan oʻzgarishi (qarang Oʻzgaruvchanlik).
Dispersiya qonuni - quyidagi bogʻliqliklarni ifodalaydigan qonun: 1) toʻlqin chastotasi sh uning toʻlqin vektori k ga bogʻliq; 2) qattiq jism kvant nazariyasida — kvant zarra energiyasi Ye uning kvaziimpulsirga bogʻliq; 3) suyuklik kvant nazariyasida — suyuklikning elementar gʻalayonlanish energiyasi uning impulsiga bogʻliq; 4) yorugʻlik dispersiyasi — yorugʻlikning sinishida sindirish koʻrsatkichi p yorugʻlik chastotasi so ga bogʻliq. Bunday dispersiya yorugʻlikning tarqalish jarayonida spektrga ajralishida (mas, yorugʻlik shisha prizma orqali oʻtganda) roʻy beradi. Shaffof moddada yorugʻlik chastotasi ortishi bilan sindirish koʻrsatkichi ham kattalashishi (normal dispersiya) kuzatiladi.

q
129.Agarda saflangan qator tayanchi bo‘lib tadrijan,
darajama-daraja, uzuq-uzuq o‘zgaruvchi belgi xizmat
qilsa va uning ayrim miqdoriy qiymatlari tez-tez
takrorlanib tursa, ularni sanab, muayyan variantaning
variantlar sonini, sig‘im hajmini, vaznini aniqlash
mumkin. Natijada saflangan qatorga qaraganada variantalarning umumiy soni
qisqaradi va har biri bir qancha birliklarni qamrab oluvchi guruh maqomini oladi.
189.Eng kichik kvadratlar usuli — tasodifiy xatoliklarni oʻlchash natijasida hosil boʻladigan nomaʼlum miqdor qiymatini baholash usullaridan biri. Eng kichik kvadratlar usuli k. u. berilgan funksiyani yanada soddaroq funksiyalar orqali taqriban ifodalashda ham qoʻllanadi.

249.Dinamika qatorlari deganda ommaviy ijtimoiy hodisalarni malum davr (vaqt) ichida tavsiflovchi raqamlardan tashkil tongan qatorlar tushuniladi.Statistika ijtimoiy hodisalarning holati va ularning o’zgarishini davrlar (yillar) bo’yicha o’rganadi.Har qanday dinamika qatorlari ikki unsurdan tashkil topadi:

1.Hodisalarning miqdorini tavsiflovchi darajalar
2.Hodisalarning darajalariga tegishli davrlar(momentlar)
Hodisaning miqdorini tavsiflovchi darajalar deyilganda ularning soni, miqdoriva hajmi ko’rsatkichlari tushuniladi. Hodisalarning darajalariga tegishli davrlar deyilganda sanalar, oylar, yillar tushuniladi.
Dinamika qatorlarni tuzishning asosiy qoidalari:
Birinchidan,dinamika qatorlarni tuzishda eng avvolo miqdorlarni taqqoslama holatga keltirish kerak. Buning uchun vaqt birligi, o’lchov birligiisoblash usuli , narx-navosi bir xtl bo’lishi kerak.

Ikinchidan,barcha davrlar uchun kuzatish obyekti bir xil bo’lishi kerak.

Uchinchidan, ijtimoiy hodisani qamtab olgan davr ning uzun-qisqaligi va hisoblashdagi aniqlik jihatidan darajalari (0.1, 0.01, 0.001) bo’yicha ham bir xil bo’lishi kerak.
Ushbu qoidalarga amal qilib, tuzilgan dinamika qatori ijtimoiy hodisalar orasidagi qonuniyatlarni aniq ko’rsatish va xulosa chiqarishda muhim vosita,omil bo’lib xizmat qiladi