Savdodagi texnik tadbirlar –
Mollarga bajarilishi majburiy bo’lgan talablarni o’rnatish va
amalga
kiritish, shuningdek mollarning bu talablarga muvofiqligini majburiy tasdiqlash
protseduralarini qo’llanishni o’z ichiga olgan texnik siyosat tadbirlari;
Savdodagi texnik to’siqlar
– Vatanda va xalqaro amaliyotda qabul qilingan texnik
reglamentlar va standartlar yoki muvofiqlikni tasdiqlash protseduralaridagi talablar o’rtasidagi,
ko’proq cheklashlarga ega bo’lgan farq, ya’ni texnik reglamentlar va standartlarni yaratishda
qonun bo’yicha o’rnatilgan maqsadlarga erishish uchun zaruriydan
ortiqcha cheklovga ega,
natijada mollarni jahon yoki vatan bozorida sotish uchun oddiy tijoratdagiga nisbatan
qo’shimcha mablag’ va (yoki) vaqt sarflashga sabab bo’luvchi farqlar.
Texnik reglament
– Molning tafsilotlari o’ratilgan hujjat yoki bu tafsilotlar bilan bog’liq
bo’lgan ishlab chiqarish jarayonlari va metodlari, shu jumladan qo’llaniladigan, rioya qilinishi
majburiy bo’lgan ma’muriy nizomlar. Hujjat molga, ishlab chiqarish
jarayoni yoki metodiga
nisbatan qo’llaniladigan atamalar, belgilar, idishlarga joylash, tamg’alash yoki etiketka
yopishtirishga talablarni ham o’z ichiga olishi yoki faqat shunday talablardan iborat bo’lishi
mumkin.
Standart
– Vakolatli
idora tomonidan tasdiqlangan, umumiy va ko’p marta foydalanish
uchun mo’ljallangan qoidalar, qo’llanmalar yoki mollarning tafsilotlarini yoki bular bilan bog’liq
bo’lgan, rioya qilinishi majburiy bo’lmagan ishlab chiqarish jarayonlari va metodlarini o’z ichiga
olgan hujjat. Bu hujjat o’z ichiga atamalar, belgilar, tamg’alash yoki molga tegishli etiketkalarni
yopishtirishga talablarni ham o’z ichiga olishi yoki faqat shunday talablardan iborat bo’lishi
mumkin.
O’z DSt 1.10 da keltirilgan ta’rifga asosan, standartlar majburiy yoki STT bo’yicha Bitim
maqsadlariga mo’ljallangan standartlardan farqli ravishda, qo’llanishi majburiy bo’lmagan
ixtiyoriy bo’lishi mumkin.
JST ga a’zo bo’lishning muhim sharti standartlashtirish bo’yicha milliy idoralar
tomonidan standartlarni tayyorlash, tasdiqlash va qo’llanishga
oid vijdonan yaqinlashish
amaliyoti Kodeksini tan olish va rioya qilishdan iborat.
Vijdonan amaliyot Kodeksini tan olgan va unga rioya qiladigan standartlashtirish
bo’yicha idoralar STT bo’yicha Bitim printsiplariga rioya qiluvchilar sifatida JST ning a’zosi
deb tan olinadi.
O’z SDT ni islohot qilish asosiy yo’nalishlari fundamental dastlabki shartga: mahsulot,
jarayon, xizmatlarga talablarni o’rnatishning ikki darajali tizimiga o’tish (rioya qilinishi shart
bo’lgan texnik reglamentlarning talablari va talablariga rioya qilish shart bo’lmagan standartlar-
ixtiyoriy standartlar) dan iborat.
O’zbekistonda, sobiq Sovet Ittifoqining boshqa davlatlaridagi kabi,
majburiy texnik
me’yorlar standartlarda, farmakopeya maqolalarida, sanitariya, ekologik,
shahar qurilish,
yong’indan saqlash, veterinariya, energetik, transport qoidalari va me’yorlarida va b. da
o’rnatilgan.
Majburiy hujjatlar turining ko’pligi mamlakatimizdagi ishlab chiqaruvchilar uchun
mahsulot va xizmatlarni yaratish va sotishda hamda tashqi savdo aloqalarida qiyinchiliklar
tug’diradi.
Texnik tartibga solish doirasida xalqaro ish amaliyotiga asta-sekin o’tish
va texnik
to’siqlar bo’yicha Bitim nizomlariga mos keltirish uchun davlat standartlashtirish tizimiga
“texnik reglament”, “ixtiyoriy standartlar” tushunchalari kiritilgan. O’zbekiston Respublikasida
qo’llaniladigan me’yoriy hujjatlarning darajalariga xalqaro, hududiy va chet mamlakatlarning
milliy standartlari kiritilgan.
Hozirgi vaqtda DAK a’zo-davlatlar tomonidan texnik qonunlar va ularning huquqiy
asoslari bo’yicha ishlar faol olib borilmoqda. Hozirgi kunda “Texnik
tartibga solish asoslari
to’g’risida” milliy qonunlar Rossiya federatsiyasi, Belarus Respublikasi, Ukraina, Qozog’iston,
Moldava Respublikasi, Qirg’iziston Respublikasi tomonidan qabul qilingan.
Bundan tashqari, 2003-yildan boshlab, davlatlararo manfaatga ega bo’lgan sektorlarda
davlatlararo modelь texnik qonunlarni qabul qilish jarayoni boshlandi. MDH mamlakatlari
tomonidan yangi texnik tartibga solish tizimiga o’tish taxminan 7 yilga rejalashtirilmoqda. MDH
mamalakatlarining iqtisodiyotida sodir bo’layotgan yuqori darajadagi integratsiyani,
respublika
sanoatida davlatlararo standartlarning ko’pligi (foydalanayotgan hujjatlarning umumiy sonidan
60-80 foizni tashkil etadi), O’zbekistonning yaqin orada JST ga kirishini hisobga olgan holda
texnik tartibga solish sohasida MDH mamlakatlari bilan kelishilgan harakatlarni o’tkazish zarur.
