9-3 Ppss-19 Bajardi: Jo`raxolova Dilshoda Ulug`bekovna

Oilaning ijtimoiy funktsiyalari

Xar bir oila ijtimoiy tizim sifatida jamiyat oldida ma’lum bir funktsiyalarni bajaradi. Oilaning ijtimoiy funktsiyalari haqida gapirganda, bir tomondan jamiyatning oilaga ta’sirini, ikkinchi tomondan esa umumiy ijtimoiy tizimida oilaning o’rnini, oilaning xal qiladigan ijtimoiy (jamoatchilik) funktsiyalarini hisobga olish lozim. Oila quyidagi asosiy funktsiyalarni bajaradi: iqtisodiy, reproduktiv, tarbiyaviy, kommunikativ, regulyativ (boshqaruv).

Albatta, bu sanab o’tilganlar xozirgi zamon oilasini asosiy funktsiyalarining yagona klassifikatsiyasini tashkil eta olmaydi. CHunki ayrim manbalarda: naslni davom etirish, tarbiyaviy, xo’jalik va o’zaro yordam kabi funktsiyalar xozirgi zamon oilasining muhim funktsiyalari sifatida ko’rsatib o’tilsa, yana boshqa oilashunos mutahassislar xozirgi zamon oilasi funktsiyalarinpi: inson zotini davom etirish, bolalarni tarbiyalash va xo’jalik funktsiyalarini farqlaydilar. SHuningdek, oila funktsiyalarini: bolalarni dunyoga keltirish, xo’jalik-maishiy, tarbiyaviy, oila a’zolari dam olish va uni tashkil etish, ma’naviy muloqot, seksual, tarbiya jarayonidagi xamkorlik, uy xo’jaligini yuritish uchun zarur vositalarni ta’minlash, o’zaro moddiy va ma’naviy qo’llab-quvvatlash kabilardan iborat ekanligini ta’kidlovchi klassifikatsiyalar xam mavjud. YUqoridagilardan ko’rinib turibdiki, oilashunos mutaxassislar tomonidan oilaning asosiy funktsiyalari turlicha klassifikatsiya qilinmoqda.Bu o’rinda oila funktsiyalarini shunchaki sanab o’tish bilan kifoyalanmay, balki ularni bir tomondan odamlarning moddiy, xo’jalik-maishiy va ikkinchi tomondan emotsional va ijtimoiy-psixologik ehtiyojlarini qondiruvchi funktsiyalarga farqlash mumkin.

SHuni xam aytib o’tish joizki, xozirgi zamon oilasida emotsional va ijtimoiy-psixologik jarayonlarni qondirish funktsiyasining ahamiyati ortib bormoqda. Xatto sof moddiy xarakterga ega bo’lgan funktsiyalarda ham hissiylik ko’proq rivojlanib bormoqda. Hissiy, emotsional kontaktlarning ahamiyati shahar oilalarida kuchliroq ekanligi anglamoqda. Qishloq oilalari esa uy xayvonlari va tomorqa erlarining borligi evaziga shahar oilalariga qaraganda jamiyatning ishlab chiqaruvchi bo’g’inligini, ishlab chiqaruvchilik funktsiyasini ko’proq saqlab qolmoqda.

Insoniyat taraqqiyotning xozirgi bosqichida zamonaviy oilaning asosiy funktsiyalari qatorida quyidagilarni sanab o’tish mumkin: iqtisodiy, reproduktiv, tarbiyaviy, rekreativ, kommunikativ, regulyativ (boshqaruv), felitsitologik qabilar .

Oila psixologiyasiga oid ilmiy adabiyotlarda oilaning quyidagi funktsiyalari – jamiyat oldidagi vazifalari farqlanadi:

Oilaning hissiy-emotsional funktsiyasi – bu uning o’z a’zolari o’rtasida muayyan iliq munosabatlarni saqlash, ular o’rtasida mehr-oqibat, o’zaro g’amxo’rlik, bir-birini qo’llab-quvvatlash, sevish, sevilish kabi qobiliyatini namoyon etishidir. Bu oila uchun juda muhim bo’lib, insonning ruhiy salomatligi aynan shu vazifani qanday bajarayotganligiga bog’liqdir. Oilaning ma’naviy-psixologik muhiti sog’lom deganda, aslida ana shu a’zolar o’rtasidagi iliqlik, samimiyat, o’zaro bag’rikenglikning mavjudligi, mehr-oqibat kabi insoniy hissiyotlarning ijobiyligi tushuniladi.