9- mavzu. Budjet- soliq siyosati reja

9.4. O‘zbekiston Respublikasi budjet-soliq siyosatining xususiyatlari 

 Mamlakatimizda 

amalga 

oshirilayotgan 

fiskal 

siyosatni 

 

yanada 

takomillashtirish,    soliqlar  va  budjet  xarajatlaridan  iqtisodiyotni  barqaror  o‘stirishni  

rag‘batlantirishning  amaliy  vositalari  sifatida  foydalanish  borasida  chora-tadbirlar 

belgilanayotganda  bugun  jahon  iqtisodiyotida  yuzaga  kelgan  va  mamlakatimiz 

iqtisodiyotiga  ham    o‘z  ta’sirini  o‘tkazayotgan  tashqi  konyukturani  hisobga  olish 

zarur bo‘ladi.  

Davlatning  fiskal  siyosati  iqtisodiy  rivojlanish  va  aholi  turmush  darajasiga 

ta’sirini muvofiqlashtirshi zarur. Chunki, budjet faqat mablag‘larni markazlashtirish, 

ularni to‘plash, jamg‘arishgina emas, balki to‘plangan moliyaviy resurslarni oqilona 

sarflashni  ham  o‘zida  ifodalaydi.  Buning  samaradorligi  esa  davlat  budjetiing 

xarajalari tizimida o‘zining ifodasini topadi.  

Bu  xarajatlar,  eng  avvalo,  mamlakat  iqtisodiyotini  rivojlantirish  uchun  turli 

tarmoqlarga  invistetsiya  qilish  uchun    mo’ljallangan,aholining  turmush  darajasini 

                                                           

2

 O‘zbekiston Respublikasi Iqtisodiyot va sanoat vazirligi ma’lumotlari 

---

 

10 

ko’tarish  uchun  rejalashtirilgan,  ijtimoiy  vazifalarni  bajarishga  ajratilgan,  davlatni 

boshqarish,  mudofaani  taminlash  kabi  aniq  maqsadlarga  qaratilgan  xarajatlardan 

iborat bo’ladi.Ushbu umumdavlat xarajatlari budjet orqali moliyalashtiriladi.  Budjet 

tizimining barcha xarajatlari turli budjetlar o’rtasida taqsimlanadi, bu esa u yoki bu 

xarajatni 

muayyan 

budjetga 

kiritilishini 

anglatadi.Bu 

birinchidan 

moliyalashtirilayotgan  muassasaning  respublika  va  mahalliy  organlarga  qarashli 

bo’lishi ,ikkinchidan moliyalashtiriladigan tadbirning ahamiyatidan kelib chiqadi. 

Mamlakat  iqtisodiyotini  moliyalashtirish  xarajatlari  vazirliklar,idoralar  va 

korxonalar bo’yicha rejalashtiriladi hamda bir vaqtining o’zida ma’lum maqsadlarga 

mo’ljallanganligi bo’yicha ko’zda tutiladi.Bunda budjet mablag’larining asosiy qismi 

iqtisodiyotning  ustuvor  tarmoqlariga,yani  sanoat,energetika,qishloq  xo’jaligi  va 

transportga  yo’naltiriladi.  Budjet  mablag’laridan  maqsadli  foydalanish  nuqtai 

nazaridan capital qo’yilmalarni moliyalashtirish iqtisodiyotni rivojlantirishda muhum 

ahamiyatga egadir. Ishlab chiqarish va noishlab chiqarish maqsadlariga mo’ljallangan 

asosiy  fondlarning  yangilarini  yaratish  va  harakatdagilarni  kengaytirish  uchun  pul 

mablag’larini  taqdim  etishga  kapital  qo’yilmalarni  moliyalashtirish  deyiladi.Budjet 

resurslari  cheklanganligi  uchun  ular  investitsiyalarning  cheklangan  doirasiga,ya’ni 

maqsadli  dasturlarga  kiritilgan  yoki  hokimyatning  ijroiya  organlari  qarori  bo’yicha 

amalga oshirilayotgan investitsiyalarga beriladi. 

Iqtisodiyotni  erkinlashtirish  va  iqtisodiyotda  davlatning  ulushini  qisqartirish 

siyosatini  olib  borish  birinchi  navbatda,  xususiy  mulkka  asoslangan  institutlarni 

mustahkamlash va mulk egasi huquqini himoya qilishga yo‘naltirildi. YaIMda davlat 

budjeti  ulushini  kamaytira  borib,  2018  yilda  uning  ulushini  20%  idan  oshirmasdan,  

mahalliy ishlab chiqaruvchilarning yuqori raqobatbardoshlik darajasini ta’minlashga 

yo‘naltirilgan    siyosat    davom    ettirildi.    Soliq    yukining    kamaytirilishi  xususiy 

investitsiyalarini    rag‘batlantirdi   va   iqtisodiy    o‘sishning  yuqori   sur’atlari   uchun 

barqaror manba yaratdi.