9- маъруза rc ва rl занжирларда ўткинчи жараёнлар

КОММУТАЦИЯНИНГ БИРИНЧИ ҚОНУНИ:
Ҳар қандай индуктивликка эга тармоқдаги ток ва магнит оқим КОММУТАЦИЯ пайтида (t = 0) ўзининг коммутацияга қадар бўлган қийматини сақлайди ва бундан кейин ана шу қийматларидан бошлаб ўзгаради.
КОММУТАЦИЯНИНГ ИККИНЧИ ҚОНУНИ:
Ҳар қандай тармоқда сиғимдаги кучланиш ва заряд КОММУТАЦИЯ пайтида (t = 0) ўзининг коммутацияга қадар бўлган қийматини сақлайди ва бундан сўнг ана шу қийматларидан бошлаб ўзгаради.
Электр занжирларида Ўтиш жараёнларини тахлил қилиш учун қуйидаги усуллардан фойдаланилади:
1. Классик усули.
2. Оператор усули.
3. Вақт усули.
4. Частотавий усул..
Юқорида келтирилган усулларни тахлил қилишдан олдин электр занжирларидаги ўтиш жараёнларини ифодаловчи бир нечта холатларни кўриб чиқамиз.

Юқорида кўрсатиб ўтилгандек электр занжирининг бир турғунлашган холатидан бошқа холатга ўтиши бир зумда содир бўлмайди, балки энергия манбаи билан занжирнинг энергия тўпловчи элементлари орасидаги энергиянинг тақсимланиш жараёнига кетган вақт қадар давом этади. Шундан келиб чиққан холда электр занжирлари учун дифференциал тенгламаларнинг бир жинсли ва бир жинсли бўлмаган ифодалари тузилади. Бир жинсли дифференциал тенгламани ечишда хусусий ечими ва умумий ечимини топиш керак бўлади. Мисол учун ушбу электр занжирини кўриб чиқамиз:

Юқорида келтирилган электр занжири учун қуйидаги тенглама ўринли бўлади:
UL+UR=U
бунда i - ўткинчи жараён токи, яъни ЎТКИНЧИ ТОК.
Ўткинчи токни иккита токлар йиғиндиси деб қараш мумкин: мажбурий ток iмажб, у ўткинчи жараён тугагандан сўнг намоён бўлади ва эркин ток iэрк, ўткинчи жараён давом этаётган вақтда содир бўлади, у индуктив ғалтакда тўпланган магнит майдон энергияси эвазига хосил бўлади:
Мажбурий ток (кучланиш) деганда занжирдаги ЭЮК орқали ҳосил бўладиган токни (кучланишни) тушуниш керак бўлади.
Эркин ток (кучланиш) кўрсатгичли функция орқали ифодаланади, улар экспоненциал қонун асосида сўнади ва вақт t ошган сари кўрсатгичли функция камайиб боради.