9- laboratoriya ishi birinchi tartibli zanjirlardagi o‘tkinchi jarayonlarni tadqiq etish Ishning maqsadi

Qisqacha nazariy ma’lumot

Elektr zanjirlarda o‘tish jarayonlarini tajribada tadqiq qilish o‘rnatilgan rejimlarni o‘rganishga qaraganda murakkabroq hisoblanadi. Bu shunga bog‘liqki, o‘tish jarayonlarining davomiyligi juda kichik (sekundning o‘ndan bir va yuzdan bir ulushlari), shunga ko‘ra, oddiy ampermetrlar vavoltmetrlardan foydalanish mumkin bo‘lmaydi.
Bundan tashqari, kommutatsiyalashdan keyin o‘tish jarayoni bir marta bo‘lib o‘tadi, bu uni qayd etish uchun o‘lchash ma’lumotlarini xotirada saqlay oladigan asboblardan (shleyfli va xotirada saqlaydigan ossillograflar, o‘z-o‘zidan yozgichlar, protsessor tizimlari) foydalanishni talab qiladi. Shu bilan bir vaqtda o‘tish jarayonlarini tadqiq qilish uchun oddiy ossillograf ishlatilishi mumkin. Buning uchun sxemadagi kalit (yaxshisi elektron) davriy ochilishi va yopilishi kerak.
Kalitning ishlab ketish chastotasi kommutatsiyalashlar orasidagi vaqt ichida o‘tish jarayoni tugashga ulguradigan tarzda tanlanadi. U holda zanjirda ikkita jarayon navbatma-navbat birinchisi kalit ulanganida, ikkinchisi esa kalit uzilganida bo‘lib o‘tadi.Ossillograf tasvir qo‘zg‘almaydigan va har ikkala jarayonlar tanlash bo‘yicha bir vaqtda yoki bitta-bitta bo‘ladigan tarzda sozlanishi mumkin. Kalitdan foydalanishda sxemaning tuzilmasiga tegishli bo‘lgan qator masalalar, kalit uzilganida kondensatorning razryadlanishi toki uchun yo‘lni tashkil etish va boshqalarni yechish zarur bo‘ladi.

9.2- rasm. O‘zgarmaskuchlanshulanganida RLCzanjirdagio‘tishjarayonlariegriliklari

O‘tish jarayonlarini tadqiq qilish uchun to‘g‘ri burchakli impulslar generatori qo‘llanishi mumkin, aynan bu variantdan laboratoriya ishida foydalanilgan. Tadqiq qilinadigan sxemaga davriy ravishda qarama-qarshi qutbli impulslar beriladi va zanjir uzluksiz qarama-qarshi ishorali o‘zgarmas kuchlanishga qayta ulanish rejimida bo‘ladi. Oldingi holdagi kabi bitta impuls vaqti ichida o‘tish jarayoni tugashga ulugaradigan tarzda chastota tanlanadi. Natijada zanjir nolli bo‘lmagan boshlang‘ich shartlarli o‘tish rejimida bo‘ladi. Bunday rejimga (9.11) tenglama mos keladi, bu yerda qarama-qarshi ishorali kuchlanishga qayta ulanishni hisobga olish kerak bo‘ladi.

9.2- rasmda aperiodik rejimga mos keladigan RLC zanjirdagi o‘tish jarayonlarininng ossillogrammalari tasvirlangan.