86-Biznes subyektlarining xo’jalik faoliyati sohasidagi huquqbuzarliklariuchun moliyaviy javobgarligini erkinlashtirish masalalari

79.Iqtisodiy sudlarida xo’jalik nizolarini ko’rib chiqish tartibi. Iqtisodiy sudlar sud hokimiyatining bir tarmog‘i sifatida qonun bilan faqat o‘ziga yuklatilgan nizolarga doir ishlarni ko‘rib hal qiladi. Bu yerda qonun deganda O‘zbekiston Respublikasining Iqtisodiy prosessual kodeksi va boshqa qonunlar tushunilishi lozim. IPKning 25-moddasida iqtisodiy sudlarning sudloviga taalluqli bo‘lgan ishlarning ro‘yxati berilgan. Umumiy qoidaga ko‘ra bu ro‘yxat tugal hisoblanmaydi va boshqa qonun hujjatlarida iqtisodiy sudlarda ko‘riladigan nizolar ham belgilanishi mumkin. IPKda iqtisodiy sudlar tomonidan ko‘rib chiqiladigan ishlar asosan oltita guruhga ajratilgan. Bundan ko‘zlangan asosiy maqsad, sud amaliyotini birxillashtirish, sud statistikasini yuritishni ta'minlash va sud faoliyatini umumlashtirishda yengilliklar yaratishdir. Iqtisodiy sudga: 1) iqtisodiyot sohasida yuridik shaxslar hamda yuridik shaxs tashkil etmagan holda tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirayotgan va yakka tartibdagi tadbirkor maqomini qonunda belgilangan tartibda olgan fuqarolar, shuningdek korporativ nizolar bo‘yicha ishlar ko‘rilayotganda taraflar bo‘lgan fuqarolar (bundan buyon matnda fuqarolar deb yuritiladi) o‘rtasidagi fuqaroviy, ma'muriy va boshqa huquqiy munosabatlardan yuzaga keladigan nizolarga doir ishlar; 2) iqtisodiyot sohasida yuridik shaxslar va yakka tartibdagi tadbirkorlarning huquqlari yuzaga kelishi, o‘zgarishi yoki bekor bo‘lishi uchun ahamiyatga ega bo‘lgan faktlarni aniqlash (bundan buyon matnda yuridik ahamiyatga ega bo‘lgan faktlarni aniqlash deb yuritiladi) to‘g‘risidagi ishlar; 3) bankrotlik to‘g‘risidagi ishlar; 4) hakamlik muhokamasi bilan bog‘liq ishlar; 5) IPKning 30-moddasida ko‘rsatilgan korporativ nizolar bo‘yicha ishlar, bundan mehnatga oid nizolar mustasno. Korporativ nizolar bo‘yicha ishlar jumlasiga quyidagilar kiradi: 1) yuridik shaxsni tashkil etish, qayta tashkil etish va tugatish bilan bog‘liq nizolar; 2) xo‘jalik jamiyatlari va shirkatlarining ustav fondidagi (ustav kapitalidagi) aksiyalarning, ulushlarning, kooperativlar a'zolari paylarining mansubligi, ularga yuklamalar belgilash va ulardan kelib chiqadigan huquqlarni amalga oshirish bilan bog‘liq nizolar, bundan xo‘jalik jamiyatlari va shirkatlarining ustav fondidagi (ustav kapitalidagi) aksiyalarni, ulushlarni, kooperativlar a'zolarining paylarini o‘z ichiga oluvchi meros mol-mulkni yoki er-xotinning umumiy mol-mulkini bo‘lish bilan bog‘liq holda yuzaga keladigan nizolar mustasno; 3) yuridik shaxs ishtirokchilarining (muassislarining, a'zolarining) yuridik shaxs tomonidan tuzilgan bitimlarni haqiqiy emas deb topish va (yoki) bunday bitimlarning haqiqiy emasligi oqibatlarini qo‘llash haqidagi da'volari bo‘yicha nizolar; 4) qimmatli qog‘ozlar emissiyasi bilan, shu jumladan emitentning boshqaruv organlari qarorlari yuzasidan nizolashish bilan, emissiyaviy qimmatli qog‘ozlarni joylashtirish jarayonida tuzilgan bitimlar, emissiyaviy qimmatli qog‘ozlar chiqarish (qo‘shimcha ravishda chiqarish) natijalari bo‘yicha hisobotlar (xabarnomalar) yuzasidan nizolashish bilan bog‘liq nizolar; 5) qimmatli qog‘ozlarni nominal saqlovchilarning aksiyalar va boshqa qimmatli qog‘ozlarga bo‘lgan huquqlarni hisobga olish, qonunda nazarda tutilgan boshqa huquq va majburiyatlarni qimmatli qog‘ozlarni joylashtirish va (yoki) ularning muomalasi munosabati bilan qimmatli qog‘ozlarning nominal saqlovchilari tomonidan amalga oshirish bilan bog‘liq faoliyatidan kelib chiqadigan nizolar; 6) yuridik shaxs ishtirokchilarining umumiy yig‘ilishini chaqirish to‘g‘risidagi nizolar; 7) yuridik shaxs boshqaruv organlarining qarorlari ustidan shikoyat qilish to‘g‘risidagi nizolar.