8-мавзу. Янги Ўзбекистонда қонун устуворлигини таъминлаш ва суд-ҳуқуқ тизимини янада ислоҳ қилишнинг устувор йўналишларини белгиланиши

Маъмурий қонунчиликни такомиллаштириш. Маъмурий қонунчилик давлат бошқарувини ташкил этиш ва амалга ошириш жараёнида юзага келадиган ижтимоий муносабатларни тартибга солади.
Ўтган сўнги йиллар давомида маъмурий қонунчиликни такомиллаштириш борасида бир қатор ишлар амалга оширилди. Масалан, Ўзбекистон Республикасининг Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги Кодексига қўшимча ва ўзгартиришлар киритилди, Ўзбекистон Республикасининг Маъмурий суд ишларини юритиш тўғрисидаги кодекси қабул қилинди. Шунингдек, энг асосийси республикамизда маъмурий судлар фаолияти ташкил этилди.

Маъмурий қонунчиликни такомиллаштиришнинг асосий йўналишлари қуйидагиларни:
-маъмурий қонунчилиги нормаларини кўриб чиқиш ва унификациялаш;
-маъмурий жавобгарлик ва жазо тизимини такомиллаштириш;
-фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликларини маъмурий қонунчилик асосида ишончли муҳофаза қилинишини таъминлаш;
-маъмурий-процессуал қонунчилик нормаларини тизимлаштириш ва уйғунлаштириш;
-маъмурий процессда шахснинг ҳуқуқ ва эркинликлари кафолатларини ишончли таъминлаш механизмларини такомиллаштириш ва бошқаларни ўз ичига олади.

Жиноят ва жиноят-процессуал қонунчилигини такомиллаштириш. Жиноят ва жиноят-процессуал қонунчилигининг самарали тизимини яратиш давлатнинг қонунийлик ва ҳуқуқ-тартиботни таъминлаш, инсон ҳуқуқ ва эркинликлари, жамият ва давлат манфаатлари, тинчлик ва хавфсизликни ишончли ҳимоя қилиш бўйича устувор вазифаларидан бири ҳисобланади.
Шу билан бирга, суд-тергов амалиёти таҳлили, шунингдек, халқ билан бевосита мулоқот натижалари ушбу соҳада бир қатор тизимли муаммо ва камчиликлар мавжудлигини кўрсатмоқда, жумладан:
биринчидан, жиноят ва жиноят-процессуал қонунчилиги тизимида фуқароларнинг ҳуқуқлари, эркинликлари ва қонуний манфаатларини самарали ҳимоя қилиш, жиноят ишлари бўйича судгача ва суд жараёнида қонунийликни таъминлашга тўсқинлик қилувчи ҳуқуқий бўшлиқларнинг мавжудлиги;
иккинчидан, жиноятларни профилактика қилиш ва олдини олиш, шунингдек, фуқароларга юксак ҳуқуқий маданият ва қонунга ҳурмат ҳиссини сингдириш борасидаги ҳуқуқий механизмларнинг етарли даражада самарадор эмаслиги;
учинчидан, алоҳида турдаги жиноятларни содир этганлик учун санкциялар қилмишларнинг ижтимоий хавфлилик хусусияти ва даражасига номувофиқлиги, жумладан жазонинг муқобил турлари, рағбатлантирувчи нормалар ва жамоат таъсир чоралари етарли даражада қўлланилмаслиги ва самарасизлиги;
тўртинчидан, тезкор-тергов тадбирларини ўтказиш сифатининг қониқарсизлиги ва процессуал қонунчилик талабларини бузган ҳолда олинган маълумотлардан далил сифатида фойдаланилиши;
бешинчидан, халқаро амалиётда эътироф этилган жиноят-ҳуқуқий институтларнинг етарли даражада имплементация қилинмаганлиги, жумладан юридик шахслар жиноий жавобгарлигининг мавжуд эмаслиги;
олтинчидан, суд-тергов фаолиятига замонавий ахборот-коммуникация технологияларини жорий қилиш жуда паст даражада эканлиги ва бошқалар.

Зеро, Ўзбекистон Республикаси Президентининг Парламентга Мурожаатномасида Жиноят ва Жиноят процессуал кодекслари қарийб 25 йил олдин қабул қилинганлиги, ўтган давр мобайнида жамиятдаги муносабатлар, одамларнинг яшаш тарзи, онги, дунёқараши ўзгарганлиги ва бу кодекслар давр талабига жавоб бермай қолганлиги таъкидланди.

Жиноят ва жиноят-процессуал қонунчилигини такомиллаштиришнинг мутлақо янги устувор йўналишларини ишлаб чиқиш ва амалга ошириш мақсадида, Ўзбекистон Республикаси Президентининг “Жиноят ва жиноят процессуал қонунчилиги тизимини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги 2018 йил 14 майдаги ПҚ-3723 - сонли Қарори биланЎзбекистон Республикасининг Жиноят ва жиноят-процессуал қонунчилигини такомиллаштириш концепцияси тасдиқланди.


Ушбу концепцияда қуйидагилар Ўзбекистон Республикасининг Жиноят ва жиноят-процессуал қонунчилигини такомиллаштиришнинг асосий йўналишлари ва вазифалари этиб белгилаб берилди:
-жиноят қонунчилиги нормаларини унификация қилиш;
-жиноий жавобгарлик ва жазо тизимини такомиллаштириш;
-фуқаролар ҳуқуқ ва эркинликлари, жамият ва давлат манфаатларининг таъсирчан ва ишончли муҳофаза қилинишини таъминлаш;
-жиноят-процессуал қонунчилиги нормаларини тизимлаштириш ва уйғунлаштириш;
-жиноят процессида шахснинг ҳуқуқ ва эркинликлари кафолатларини ишончли таъминлаш механизмларини такомиллаштириш;
-жиноят процессининг янги шакл ва тартиб-таомилларини киритиш.