27
qaytarish qobiliyatiga ega. SHuning uchun jismning nur chiqarish koeffitsient birdan kichik, shu bilan birga
u ma‘lum jism tabiatiga ham, uning sirtqi holatiga ham bog‗liq. Tabiatda absolyut qora jism yo‗q, ammo o‗z
xossalariga ko‗ra absolyut qora jismga yaqin bo‗lgan jismlar mavjud. Masalan, qora g‗adir-budur bo‗yoq
(neftь qurumi) bilan qoplangan jism barcha nur energiyasini 96% gacha yutadi.
Spektral energetik ravshanlik va integral nurlanish moddaning fizik xossalariga bog‗liq. SHuning
uchun pirometrlar shkalasini absolyut qora jism nurlanishi bo‗yicha darajalanadi. Temperatura ortishi bilan
spektral energetik ravshanlikning ortishi turli uzunlikdagi to‗lqinlar uchun turlicha va nisbatan uncha yuqori
bo‗lmagan temperaturalar sohasida absolyut qora jism uchun Vin tenglamasi bilan tavsiflanadi:
,
2
5
1
0
T
c
e
C
E
(3.11)
bunda
E
0
λ
— λ uzunlikdagi to‗lqin uchun absolyut qora jismning spektral energetik ravshanligi;
T
—
jismning absolyut temperaturasi;
S
1
, va
S
2
nurlanishning qabul qilingan birliklar sistemasiga bog‗liq bo‗lgan
konstantalari qiymati;
,
2
2
hC
С
h
— Plank doimiysi;
S
—yorug‗lik tezligi;
S
2
=
NhC/R
g
, N—
Avogadro
doimiysi;
R
g
—
universal gaz doimiysi;
e
—natural logarifm asosi.
Turli uzunlikdagi to‗lqinlarning spektral energetik ravshanligi bir xil bo‗lmagani uchun Vin
tenglamasini optik pirometriyada ma‘lum uzunlikdagi to‗lqinlar uchun qo‗llaniladi (odatda to‗lqin uzunligi
0,65 yoki 0,66 mkm bo‗lgan qizil rang uchun). Vin tenglamasidan taxminan 3000
K
gacha bo‗lgan
temperaturalar uchun foydalansa bo‗ladi. Undan ham yuqoriroq temperaturalarda absolyut qora jismning
nurlanishi jadalligi Plank tenglamasi bilan xarakterlanadi:
.
)
1
(
1
5
1
0
2
T
С
e
C
E
(3.12)
Absolyut qora jismning integral nurlanishi Stefan — Bolьsman tenglamasi bilan tavsiflanadi:
,
)
100
(
4
0
0
Т
C
E
(3.13 )
bunda S
0
—absolyut qora jismning nurlanish doimiysi;
T
— nurlanayotgan sirtning absolyut
temperaturasi,
K
.
Real fizik jismlar energiyani absolyut qora jismga Karaganda kamroq jadallik bilan nurlantiradi.
Kvazimonoxromatik pirometr bilan ham to‗la nurlanish pirometri bilan o‗lchash natijasida shartli
temperatura deb ataladigan temperaturaga ega bo‗linadi. SHartli temperaturadan (ravshanlik
temperaturasidan) haqiqiy temperaturaga o‗tish uchun Vin tenglamasini o‗zgartirishdan foydalaniladi.
Fizik jismning kvazimonoxromatik pirometr yordamida o‗lchangan yorug‗lik temperaturasi
T
ya
bo‗yicha haqiqiy temperaturasi
T
qiymati quyidagi tenglama bilan ifodalanadi:
,
)
1
ln
1
(
1
2
С
T
T
я
(3.14 )
bunda
T
ya
—
jismning pirometr yordamida o‗lchangan ravshanlik (shartli) temperaturasi,
K
; λ—to‗lqin
uzunligi, mkm;
S
2
—Vin tenglamasi doimiysi; ε
λ
— jismning berilgan to‗lqin uzunligi uchun qoralik darajasi.
Real jism temperaturasi
T
ning to‗liq nurlanish pirometri yordamida o‗lchangan haqiqiy qiymati
quyidagi formula bilan ifodalanadi:
,
1
4
у
Т
T
(3.15)
bunda
T
u
—to‗liq nurlanish pirometri bilan o‗lchangan shartli temperatura, ε —barcha uzunlikdagi to‗lqinlar
uchun jismning qoralik darajasi.
Do'stlaringiz bilan baham: