8-Mavzu Suv. Suvning fizik va kimyoviy xossalari

Vaqtinchalik (muvaqqat) qattiqlik suvda erigan Ca (HCO₃)₂, Mg (HCO₃)₂(ba`zan Fe(HCO<sub>3</sub>)<sub>2</sub>)tuzlar tufayli yuzaga keladi. Shuning uchun buni karbonatli qattiqlik ham deyiladi. Bu qattiqlikning vaqtinchalik deyilishiga sabab, suv qaynaganda bu qattiqlik yo`qoladi:
Ca (HCO₃)₂ = CaCO₃ + H₂O + CO₂ ; Mg(HCO₃)₂ = MgCO₃ + H₂O + CO₂
Bu usulda suvni yumshatganda suvning qattiqligi 5-7 mg-ekv/l gacha kamayadi.
Doimiy qattiqlik suvda erigan kaltsiy xlorid (CaC1₂) va kaltsiy sulfat(CaSO₄), magniy xlorid (MgCl₂) va magniy sulfat (MgSO₄) tuzlari tufaylit yuzaga keladi. Bu qattiqlik suvni qaynatganda yo`qolmaydi.
Doimiy qattiqlik bilan vaqtinchalik (muvaqqat) qattiqlikning yig`indisi umumiy qattiqlik deyiladi. Suvning umumiy qattiqligiga asoslanib, suv turli qattiqlik darajasidagi turlarga ajratiladi:
- agar qattiqlik 0 - 4 mg.ekv/l (4⁰S) bo`lsa, juda yumshoq suv deyiladi. Bunga distillangan, yomg`ir va hor suvlari kiradi;
- agar qattiqlik 4 - 7 mg.ekv/l (4-7⁰S) bo`lsa, yumshoq suv deyiladi.Bunday suv inson iste`mol qilishi uchun yaroqli bo`ladi. Bu suvga ichimlik suvlari, ba`zi daryo va ko`l suvlari kiradi;
- agar qattiqlik 7 - 14 mg.ekv/l (7-14⁰S) bo`lsa, qattiq suv deyiladi.Bu suv iste`mol uchun ham, texnologik jarayonlar uchun ham yaroqsiz bo`ladi;
- agar qattiqlik 14 mg.ekv/l (14⁰S) dan yuqori bo`lsa, o`taqattiq suv deyiladi.
Tuproqdagi suvlar, kaltsiy va magniy tuzlari CaCO₃, MgCO₃, CaSO₄,MgSO₄ va yer qobig`ida bo`lgan boshqa tuzlarning o`zaro ta`siri natijasida qattiq bo`lib qoladi. CaSO<sub>4</sub> suvda oz miqdorda bevosita erib, unga qattiqlik beradi. Kaltsiy va magniy karbonatlarning erishi tuproqdagi CO<sub>2</sub> ta`sirida boradi, natijada erimaydigan karbonatlar, qisman eriydigan bikarbonatlarga aylanadi: