8-mavzu. Mustaqillik yillarida O‘zbekistondagi madaniy va ma’naviy
taraqqiyot. Ta’lim sohasida amalga oshirilgan islohotlar.
Reja;
1. Ma‘naviy-ma‘rifiy islohotlar – jamiyat taraqqiyotining ustuvor yo‗nalishi
sifatida.
2. Diniy va milliy qadriyatlarning tiklanishi.
3. Ta‘lim rivojining o‗ziga xos xususiyatlari.
1-masala. Jamiyat ma‘naviyati mamlakat barqarorligi va taraqqiyotining
muhim sharti va kafolatidir. Biron-bir mamlakat o‗z ma‘naviy imkoniyatlarini,
odamlar ongida ma‘naviy va axloqiy qadriyatlarni rivojlantirmay, xalqning milliy
ruhini uyg‗otmay va mustahkamlamay turib yuksak taraqqiyot darajasiga ko‗tarila
olmaydi. Shuning uchun ham jamiyat ma‘naviyatini yuksaltirish O‗zbekiston
taraqqiyotining ustuvor yo‗nalishi deb belgilandi.
Tarixdan ma‘lumki, mamlakatimiz bir necha bor ajnabiy bosqinchilar
hujumiga duchor bo‗lgan, qaramlik va zulm ostida qolgan. Buning oqibatida
xalqimizning boy ma‘naviy merosi, urf-odatlari qadrsizlanishga mahkum bo‗lgan.
Ayniqsa, Rossiya mustamlakachiligi va sovetlar tuzumi davrida milliy
qadriyatlarimiz, urf-odatlarimiz oyoq osti qilindi. Ona tilimiz, boy ma‘naviy
merosimiz qadrsizlantirildi, ko‗plab masjidu-madrasalar, milliy maktablar, tarixiy
yodgorliklar buzildi, qarovsiz qoldi. O‗zbekiston davlat mustaqilligini qo‗lga
kiritgan kundan boshlaboq mamlakatimizda boy ma‘naviy merosimizni tiklash va
rivojlantirish, jamiyat ma‘naviyatini yuksaltirish davlat siyosati darajasiga
ko‗tarildi. Jamiyat ma‘naviyatini tiklash va yuksaltirishni ta‘minlovchi ma‘naviy-
ma‘rifiy islohotlarning yo‗nalishlari belgilab olindi.
Mustaqillik yillarida boy ma‘naviy merosimizni tiklash tadbirlari amalga
oshirildi. Milliy madaniyatimizga, jahon sivilizatsiyasi taraqqiyotiga buyuk hissa
qo‗shgan bobolarimiz - Imom Buxoriy, Imom Termiziy, Bahouddin Naqshband,
Xo‗ja Ahmad YAssaviy, Al-Xorazmiy, Al-Farg‗oniy, Ibn Sino, Mirzo Ulug‗bek,
Alisher Navoiy, Zahiriddin Muhammad Bobur va boshqa ko‗plab ajdodlarimizning
milliy va ma‘naviy merosi xalqimizga qaytarildi, tavallud topgan kunlari butun
mamlakat bo‗yicha nishonlandi, ruhlari shod etildi, asarlari nashr etildi. Ularning
ma‘naviy merosi bugungi kunda xalqimizga yangi jamiyat qurishda ma‘naviy
kuch-qudrat bag‗ishlamoqda, jamiyatimizni ma‘naviy yuksaltirishga xizmat
qilmoqda.
Jamiyat ma‘naviyatini yuksaltirishda tarixiy xotira, ajdodlar tarixini bilish,
milliy axloqiy qadriyat hamda an‘analar va muqaddas dinimizning o‗rni va
ahamiyati katta. Biron-bir xalq o‗z tarixini bilmay, asrlar osha yaratilgan ma‘naviy
merosga tayanmay va uni yanada rivojlantirmay turib o‗z kelajagini tasavvur eta
olmaydi. Shu bois mustabid tuzum davrida soxtalashtirilgan xalqimiz tarixini
xolisona, haqqoniy yoritish, barcha o‗quv maskanlarida Vatan tarixini o‗qitish
borasida muhim tadbirlar amalga oshirildi.
O‗zbek xalqi va o‗zbek davlatchiligi tarixini, tariximizning boshqa
sahifalarini xolisona ilmiy asosda yoritish vazifalari birinchi Prezident
I.A.Karimovning bir guruh tarixchilar bilan 1998-yil iyun oyida bo‗lgan suhbatida,
Vazirlar Mahkamasining 1998-yil 27-iyulda qabul qilingan «O‗zbekiston
Respublikasi Fanlar akademiyasi tarix instituti faoliyatini takomillashtirish
to‗g‗risida»gi qarorida belgilab berildi.
Mustaqillik yillarida Vatanimiz tarixini yoritish va o‗rganish masalalari
partiyaviylik, sinfiylik yondashuvlaridan, hukmron kommunistik mafkura
ta‘siridan xalos etildi. Necha 10 yillar davomida buzib ko‗rsatilgan yoki so‗z
yuritilmay kelgan tarixiy voqealarni xolislik, tarixiylik, haqqoniylik tamoyillari
asosida yoritilgan qator ilmiy asarlar, darsliklar va o‗quv adabiyotlari yaratildi.
Prezident Farmoni bilan 1996-yil Amir Temur yili deb e‘lon qilindi. Amir
Temur
tavalludining
660-yilligini
nishonlashga
bag‗ishlangan tadbirlar
O‗zbekistonda, dunyoning 50 dan ortiq mamlakatlarida o‗tkazildi. YUNESKO
qarori bilan Sohibqiron yubileyi jahon miqyosida nishonlandi. Parijda Amir
Temurga bag‗ishlangan madaniyat haftaligi, «Temuriylar davrida fan, madaniyat
va maorifning gullab yashnashi» mavzuida xalqaro konferensiya va ko‗rgazmalar
bo‗lib o‗tdi. Toshkent shahrida Amir Temurga haykal qo‗yildi, Temuriylar tarixi
davlat muzeyi tashkil etildi, uning nomi bilan bog‗liq tarixiy yodgorliklar
ta‘mirlandi.
Istiqlol yillarida xalqimizning o‗tmishiga, boy tarixiy merosiga, ma‘naviy
qadriyat
va
an‘analariga bo‗lgan munosabat tubdan o‗zgardi. Milliy
madaniyatimizga, jahon sivilizatsiyasi taraqqiyotiga ulkan hissa qo‗shgan
bobokalonlarimizning ma‘naviy merosi xalqimizga qaytarildi, tavallud topgan
kunlari mamlakat va xalqaro miqyosda keng nishonlanmoqda. Jumladan:
1991 yil ― Alisher Navoiy tavalludining 550 yilligi;
1993 yil ― Bahouddin Naqshbandiyning 675 yilligi;
1993 yil ― Najmiddin Kubro tavalludining 850 yilligi;
1994 yil ― Mirzo Ulug‗bek tavalludining 600 yilligi;
1995 yil ― Mahmud az ― Zamaxshariyning 920 yilligi;
1996 yil ― Amir Temur tavalludining 660 yilligi;
1998 yil ― Imom Buxoriy tavalludining 1225 yilligi;
1998 yil ― Ahmad al-Farg‗oniy tavalludining 1200 yilligi;
1999 yil ― Jaloliddin Manguberdining 800 yilligi;
2000 yil ― Burhoniddin Marg‗inoniyning 910 yilligi;
2000 yil ― Imom Moturidiy tavalludining 1130 yilligi;
2000 yil ― Kamoliddin Behzod tavalludining 545 yilligi;
2003 yil ― Abduxoliq G‗ijduvoniyning 900 yilligi;
2004 yil ― Xoja Ahror Valiyning 600 yilligi zo‗r tantana bilan
nishonlanganligi fikrimizning dalilidir.
Uzoq
va
boy
tarixning
hamda
madaniyatimiz,
shuningdek,
ma‘naviyatimizning ildizi qadimga borib taqalishiga guvohlik beruvchi Xiva va
Buxoro shaharlarining 2500 yillik to‗ylarining o‗tkazilishi jahon madaniyati
tarixining ibtidosi sifatida ham e‘tirof etilgan edi. 1999 yilda ―Alpomish‖
eposining 1000 yilligi, 2001 yilda ―Avesto‖ yaratilganining 2700 yilligi, 2002
yilda Termiz shahrining 2500 yilligi, 2002 yilda Shahrisabz shahrining 2700
yilligi, 2006 yilda Qarshi (Nasaf) shahrining 2700 yilligi, 2006 yilda Xorazm
Ma‘mun akademiyasining 1000 yilligi, 2007 yilda Samarqand shahrining 2750
yilligi, 2007 yili Marg‗ilon shahrining 2000 yilligi, 2009 yilda Toshkent shahrining
2200 yilligi nishonlanishi Vatanimizning ma‘naviyat sohasida bardamligi va
shaharsozlik madaniyati ham baquvvatligini ko‗rsatuvchi dalil bo‗ldi.
Vatanimiz ozodligi yo‗lida shahid ketgan Abdulla Qodiriy, Cho‗lpon, Fitrat,
Usmon Nosir va boshqa xalq jigarbandlarining nomi, izzat-ikromi, hurmati o‗z
joyiga qo‗yildi, asarlari chop etildi. Birinchi Prezidentimiz Islom Karimov
tashabbusi bilan Toshkentda mustamlakichilik davri qurbonlari xotirasini
abadiylashtirish maqsadida «Shahidlar xotirasi» yodgorlik majmui, «Qatag‗on
qurbonlari xotirasi» muzeyi, fashizmga qarshi janglarda jon fido etgan
xalqimizning farzandlari xotirasini abadiylashtirish maqsadida «Xotira-maydoni»
majmuasi barpo etildi. Bu tadbirlar xalqimizda milliy ongni yuksaltirishga, tarixiy
xotirani tiklanishiga, yoshlarni milliy istiqlol g‗oyalari ruhida tarbiyalashga xizmat
qilmoqda.
Do'stlaringiz bilan baham: |