8-мавзу: Фалсафий қонунлар

Сифат

• Нарсаларнинг ички муайянлиги бўлиб, бошқа нарсалардан ажратиб турадиган хосса, белги, хусусиятларининг бирлигидир.
• Сифат нарса қандай бўлса, уни шундайлигича аниқлаб беради.
• Нарсаларнинг сифати уларнинг хоссалари орқали намоён бўлади.

Хосса

• Нарса сифатининг бошқа нарсалар билан ўзаро алоқадорлиги ташқи намоён бўлишидир.
• Биз нарсаларнинг ички сифатини маълум бир хоссаларда намоён бўлиши орқали биламиз.
• Ҳар бир нарса кўплаб хоссаларга, яъни асосий ва иккинчи даражали хоссаларга эга бўлади. Масалан, металл зичлик, сиқувчанлик, иссиқлик ўтказувчанлик, чўзилувчанлик каби хоссаларга эга.

Сифат

• Жисмнинг барча хоссаларини биргаликда боғловчидир.
• Сифат нарсанинг умумийлигини, яхлитлигини, унинг нисбий барқарорлигини, бир-бирига ўхшашлигини ифодалайди.
• У кенг маънода нарсаларнинг турли- туман хоссалар йиғиндисидир.
• Лекин сифат ва хосса айнан бир хил маънодаги тушунчалар эмас.
• Сифатнинг ўзгариши муқаррар суръатда хоссанинг ўзгаришига олиб келади, бироқ хоссанинг ўзгариши ҳар доим сифатнинг ўзгаришига таъсир этавермайди, айрим хоссалар нарсаларнинг сифатига таъсир этмасдан йўқ бўлиб кетиши мумкин.
• Сифат предмет доимийлигини, нисбий барқарорлигини ифода этади.

Миқдор

• предметнинг ҳажми, ўлчови, оғирлиги, ҳаракат тезлиги ва шу кабилар билан тавсифланади
• Миқдор ва сифатнинг бирлиги, ўзаро боғлиқлиги меъёр тушунчасида ифодаланади.

Меъёр

• Бу миқдорий муносабатлар ва объектив сифатга мос тузилмасиларнинг мувофиқлигидир.
• Объектнинг миқдори ушбу сифат доирасидан чиқмасдан муайян оралиқда ўзгаради.
• Бу оралиқ чегаралари эса предмет муайянлигини, сифат ва миқдор бирлиги сифатида меъёрни ифодалайди.
• Меъёрнинг бузилиши предмет мавжудлиги мумкин бўлмаган ҳолатга олиб келади.
• Меъёр ҳар бир нарса ва ҳодисадаги миқдор билан сифат ўртасидаги ўзаро муносабатни ифода этади.