|
4.Turli banklarga qarashli banklararo hisob-kitoblarning mazmuni,
yuritilishi va hisobi.
Yuqorida eslatib o‘tganimizdek, Hisob-kitob markazi bu- O‘zbekiston
Respublikasi
Markaziy
banki
buxgalteriya
hisobi
va
hisob-kitoblar
boshqarmasining bo‘limi bo‘lib, uning funksiyasiga banklarning vakillik
hisobvaraqlariga xizmat ko‘rsatish va banklararo hisob-kitoblarning uzluksizligini
ta’minlash kiradi.
Hisob-kitob Markazi elektron to‘lov tizimiga ulangan tijorat banklari bilan
belgilangan vaqt davomida alohida tarmoq orqali axborot almashish tartibida ish
olib boradi. Elektron to‘lov tizimi bo‘yicha ish kuni boshlanishidan banklarning
ichki va tashqi vakillik hisobvaraqlarining qoldiqlari va aylanmalari qiymatining
mosligi qilingandan so‘ng banklarga tizimda ishlashga ruxsat etiladi. Fayllarni
qabul qilish, qayta ishlash va nazorat qilish, jo ‘natish avtomatik rejimda seanslar
bo‘yicha amalga oshiriladi.
Bosh banklar o‘rtasida banklararo hisob-kitoblarni o‘tkazish uchun Markaziy
bank qoshida ochilgan Toshkent shahar hisob-kitob Markazida 27416 balans
hisobvarag‘i ajratilgan. Tijorat banklaridan elektron hujjatlarni qabul qilib olgan
Hisob-kitob Markazi ularni banklar bo‘yicha saralaydi. Bu hujjatlarning o‘zi
alohida debet va kredit hujjatlariga bo‘linadi. Shundan keyin, debet hujjatlari
bo‘yicha alohida, kredit hujjatlari bo‘yicha alohida buxgalteriya yozuvlari
o‘tkaziladi. Debet hujjatlari bo‘yicha dastlab quyidagi provodka o‘tkaziladi.
Debet
27416 “Banklararo hisob-kitoblar”
Kredit
21302 “Tijorat bankning Markaziy bankdagi vakillik hisobvarag‘i”
Bir vaqtning o‘zida quyidagi javob provodkasi o‘tkaziladi.
Debet
21302
“Tijorat bankning Markaziy bankdagi vakillik hisobvarag‘i”
TB B
Kredit
27416 “Banklararo hisob-kitoblar”
Bu ikki yozuv orqali 27416- hisobvarag‘ining tranzit hisobvaraq ekanligi va
bir vaqtning o‘zida yopilishini ko‘rish mumkin.
Hisob-kitob Markazlariga, tijorat banklariga tushadigan hujjatlarning asosiy
qismi kredit hujjatlaridir. Kredit hujjatlari bo‘yicha ham Hisob-kitob markazlarida
buxgalteriya yozuvlari o‘tkaziladi.
Bosh bank o‘z filiallaridan kelgan elektron to‘lovlarni qayta ishlab o‘zining
yagona vakillik hisobvarag‘i orqali Toshkent shahar Hisob-kitob markaziga
116
modem aloqasi orqali jo ‘natadi. Bu operatsiya bo‘yicha Bosh bankda quyidagi
buxgalteriya amallari bajariladi:
Debet
22204 “Filiallar va banklararo hisob-kitoblar bo‘yicha to‘lanadigan
hisobvaraqlar” A filial
Kredit
10301 “Bosh bankning vakillik hisobvarag‘i” A bank
Hisob-kitob markazi bir tijorat bankining vakillik hisobvarag‘ida pul
mablag‘larining kamayishi bo‘yicha ushbu buxgalteriya yozuvini bajaradi:
Debet
21302 TB “A”
Kredit
27416
Ikkinchi tijorat bankining vakillik hisobvarag‘ida pul mablag‘larining
ko‘payishi bo‘yicha provodka quyidagi ko‘rinishda bo‘ladi:
Debet
27416
Kredit
21302 TB “B”
Tijorat banklarining vakillik hisobvarag‘idan mablag‘larni hisobdan chiqarish
va bu vakillik hisobvarag‘iga mablag‘larni o‘tkazish har bir kelib tushgan
yozuvning qayta ishlash jarayoni bilan bir vaqtda amalga oshiriladi, shuning uchun
barcha to‘lov hujjatlari bir vaqtning o‘zida 27416 hisobvarag‘ining ham debeti,
ham krediti bo‘yicha aks ettiriladi.
Bu hol har bir operatsiya bo‘yicha va mos ravishda kun yakunlari bo‘yicha
27416 - hisobvarag‘ining avtomatik ravishda yopilishiga olib keladi.27416 - hisob
raqamining 0 ga yopilishi tijorat banklari o‘rtasida hisob-kitoblarning
muvaffaqiyatli yakunlanganligini ko‘rsatadi.
Turli tipdagi bosh tijorat banklarining vakillik hisobvarag‘i bo‘yicha
chiqariladigan ko‘chirmalarda 27416 - shaxsiy hisobvaraqda va hudud ichidagi
o‘tkazmalar jurnalida aks ettiriladi.
Hisob-kitob markazidan elektron to‘lov mablag‘ oluvchi Bosh bankka
o‘tkaziladi. Banklararo hisob-kitoblar bo‘yicha elektron to‘lov Bosh bankka kelib
tushganda dasturiy yo‘l bilan quyidagi yozuvlar bajariladi:
Debet
22204 “Filiallar va banklararo hisob-kitoblar bo‘yicha to‘lanadigan
hisobvaraqlar”B filial
Kredit
10301 “Bosh bankning vakillik hisobvarag‘i” B bank
Do'stlaringiz bilan baham: | 
