8-Ma’ruza Bug‘ turbina qurilmalarining sikllari

8-Ma’ruza


Bug‘ turbina qurilmalarining sikllari
Reja:
1. Termodinamikaning 2-qonunining ta’riflari. To’g’ri va teskari davriylik. Issiqlik qurilmasining termik foydali ish koefisienti.(F.I.K.). Sovutish koeffisienti;
2. Karno davriyligi va uning F.I.K. Entropiya holat funksiyasi sifatida;
3.Termodinamika 2- qonunining qaytar jarayonlar va sikllar uchun analitik ko’rinishi.


Tаyanch so‘zlаr: termodinamikaning 2-qonuni, aylanma jarayon, to’g’ri, teskari va qaytar jarayonlar, 2- turdagi abadiy dvigatel, termik foydali ish koefisient, Karno sikli, entropiya, keltirilgan issiqlik.


Termodinamikaning 2-qonunining ta’riflari. To’g’ri va teskari davriylik. Issiqlik qurilmasining termik foydali ish koefisienti.(F.I.K.). Sovutish koeffisienti;

Td jarayondagi sistema ish bajarishi uchun unga davriy ravishda ma`lum miqdordagi issiqlik energiyasi yoki ish jismi uzatib turilishi va ishga tula aylanmasdan qolgan issiqlik miqdori sistemadan tashqariga (sovutgichga) uzatilishi kerak. Shunda sikl davriy ravishda takrorlanadi. Ichki yonuv dvigatelini termodinamik jarayonlar ketma-ket va davriy ravishda kechadigan issiqlik mashinasiga misol tariqasida keltirish mumkin. Bu dvigatellarga har doim yangi-yangi ish moddasi yoki issiqlik miqdori ketma-ket uzatib turiladi. Hamda issiqlikning ish bajarmagan qismi sovitgichga (atmosferaga) chiqarib yuboriladi.

Birorta ham mashina bir marta kiritilgan ish jismi bilan abadiy ishlaydigan issiqlik mashinasiga misol bo‘la olmaydi. Lekin shunga yaqin bo‘lgan qurilmalar mavjud bo‘lib, ularda ish moddasini dastlabki muvozanat holatiga qaytarish uchun kengayib ish bajarib bo‘lgan ish moddasi tashqi kuch (energiya) ta`sirida qo‘shimcha ish bajarib siqiladi. Shunda modda dastlabki holatiga qaytadi. Bunday sikllar aylanma jarayonlarda kuzatiladi.
Ishchi jism bir qancha o’zgarishlarga uchrab, ish bajarib, yana o’zining avvalgi holatiga qaytib kelishiga aylanma jarayonëar deyiladi. Aylanma jarayon degani bu – siklning davriyligidir.
Agar jarayon soat strelkasi bo´ylab harakat qilsa, ya’ni kengayish chizig’i torayish chizig’idan yuqori joylashgan bo´lsa, bunday jarayon to´g’ri sikl deyiladi. Bu sikldа kеngаyish ishi tоrаyish ishidаn kаttа bo´lаdi. Bu sikl bo´yichа bаrchа issiqlik mаshinаlаri ishlаydi.
Agar jarayon soat strelkasiga qarama-qarshi yo´nalgan bo´lib, kengayish chizig’idan pastda joylashgan bo´lsa, bunday jarayon teskari sikl deyiladi. Bu sikldа kеngаyish ishi tоrаyish ishidаn kichik bo´lаdi. Bu sikl bo´yichа bаrchа sоvutish mаshinаlаri ishlаydi.
Davriy takrorlanadigan aylanma jarayonning P-V diagrammasini quyidagicha tasvirlanadi: