8 ekonomika bilim tiykarlarí

SATÍWSHÍ — TOVAR — PUL — TUTÍNÍWSHÍ

Bul formula bazar «hujayra, ketekshe»siniń dúziliwin sáwlelendiredi. Bazardıń pútin «organizmi» bolsa mine usınday «kletkalar»dan payda bolǵan. Demek, bazar sharayatındaǵı tovar qatnasıqları hám joqarıdaǵı formulaǵa uqsaǵan baylanıslardan ibarat.
Bazar qatnasıwshıları bolǵan mámleket, óndiriwshiler hám shańaraq- xojalıq (tutınıwshılar) bazardan bir nárse satıp aladı hám bir nárseni satadı. Sol sebepli, bazarda resurslar, tovarlar, xızmetler hám pul qarjıları tınbay hárekette bolıp, aylanıp turadı.



Úy xojalıqları, yaǵnıy tutınıwshılar ózlerine tiyisli múlkti, jumısshı kúshin, is haqı, aylıq, payız tólewi hám payda usı sıyaqlı pul dáramatları ornına mámle- ketke, islep shıǵarıwshı firma hám kárxanalarǵa satadı. Alınǵan dáramatqa bolsa, óz zárúrliklerin qanaatlandırıw ushın bazardan kerekli xızmetlerdi, tutınıw tovarların hám hár túrli múlklerdi satıp aladı.
Óz náwbetinde mámleket bul pulǵa ózi ushın kerekli tovar hám xızmetlerdi óndiriwshiler hám úy xojalıqlarınan satıp aladı. Óndi- riwshiler bolsa úy xojalıqlarınan alǵan pulǵa jáne xalıqtan hám mámleketten kerekli resurslardı satıp aladı hám basqa. Solay etip, ekonomikada resurslar, tovarlar, xızmetler hám pul qarjıları tınbay aylanıp turadı.
Bazar wazıypaların ámelge asırıwda tikkeley qatnaspastan, oǵan járdem beriwshi, xızmet kórsetiwshi kárxana, shólkem hám mákemelerdiń hámmesi bir atama — bazar infrastrukturası dep ataladı. Bazar infrastrukturasına bankler, qamsızlandırıw kompaniyaları, tovar, qor hám basqa túrdegi birjalar, sawda úyleri, bajıxana basqarmaları, esap-sanaq, finans, huqıqıy másláhat xızmetin kórsetetuǵın hár túrli shólkemler, hár túrli arnawlı sawdalardı shólkemlestiriwshi mákemeler hám shólkemler kiredi.
Bazar infrastrukturası — bazardıń wazıypaların ámelge asırıwda tik- keley qatnaspastan, oǵan járdem beretuǵın, xızmet kórsetiwshi kárxana, shólkem hám mákemeler.

1. 
   Bazar qatnasıwshıların táriplep berıń.
   
2. 
   Mámleket múlkin únemlew hám saqlaw eń dáslep kim ushın áhmiyetli?
   
3. 
   Shańaraǵıńız mısalında bazardan, ádette, ne satıp alıp atırǵanıńızdı hám ne satıp atırǵanıńızdı aytıp beriń.
   
4. 
   Bazar sharayatında tovar-pul múnásibetleri haqqında aytıp berıń.
   
5. 
   Ekonomikada resurs, tovar, xızmet hám pul qarjılarınıń aylanıp turıwın túsindirip beriń.
   
6. 
   Búgingi kúnde mámleketimizdegi bazar infrastrukturası haqqında neler bilesiz? Pikirińizdi turmıstan alınǵan mısallar járdeminde túsindiriwge háreket jetiń.