8-bap. MonopoliYa

Juwmaqlar
* Monopoliya-belgili bir ónimdi islep shıǵarıwda tarawdı tolıq kontrollawǵa iye bir satıwshı bolǵan bazar túri. Bunıń ornın almastıratuǵın basqa bir de satıwshı bolmasa taza monopoliya delinedi. Bunday monopoliya mámlekettiń aralasıwı nátiyjesinde payda boladı.
* Monopoliyalıq ústemlilik (vlast)-Monopolisttiń óziniń tovarına ózi baha belgilew múmkinshiligi. Bunday jaǵdayda firma-monopolist shekli dáramat shekli shıǵınǵa teń bolatuǵın muǵdarda ónim islep shıǵaradı.
* Tábiyǵıy monopoliya-uzaq múddetli ortasha shıǵınları minimal hám bir firma barlıq bazarda xızmet etetuǵın taraw. Bunday monopoliyalar kóbinese mámleket tárepinen retlestiriledi.
* monopol ústemliliktiń tolıq taza zıyanı dep-tutınıwshınıń joǵaltqan artıqmashlılıǵın paydadan alsaq (A-S)-(A+V)=-V-S, yaǵnıy taza zıyanǵa iye bolamız
* jetilisken diskriminasiya dep bir túrdegi tovardıń hár bir birligine talap bahasına teń baha ornatılıwına aytamız. Praktikada bunday baha siyasatın júrgiziw quramalı hám qolaysız.
* Baha diskriminasiyası-belgili bir shıǵınlar menen islep shıǵarılǵan ónimlerdi hárqıylı qarıydarlarǵa hárqıylı bahalarda satıw. Jetilisken diskriminasiya-ónimniń hár bir birligine hár qıylı baha; Ekinshi dárejeli diskriminasiya-barlıq qarıydarlar ushın bahası birdey, biraq kólemine baylanıslı hár qıylı: úshinshi dárejeli diskriminasiya-hár qıylı qarıydarlar ushın bahası hár qıylı, biraq konkret qarıydar ushın bahaları birdey. Baha diskriminasiyası bul tovarlardı qayta satıw múmkinshiligine iye bolmaǵan jaǵdayda múmkin.
Tiykarǵı terminler:
Monopoliya
Monopoliya jaǵdayında óndiris kólemi
«U’lken barmaq» qaǵıydası
Monopoliya jaǵdayında ónim islep shıǵarıw hám salıqtıń tásiri Konkurensiya jaǵdayında hám monopol firmalar
Monopol ústemlilik hám jámiyetlik shıǵınlar
Monopoliya jaǵdayında maksimum payda
Bahanı baǵdarlaw
Monopoliya hám mámleketlik siyasat
Baha diskriminasiyası.